سینمای ایران یکی از مهمترین و پربارترین صنایع سینمایی در جهان است که تاریخی طولانی و بسیار پرکشش دارد. این صنعت در دهه‌های گذشته به دلیل تولید آثار هنری برجسته و تأثیرگذار، جوایز بین‌المللی بسیاری را کسب کرده و توجه جهانی را به خود جلب کرده است. در ادامه به تاریخچه سینمای ایران اشاره می‌شود.
تاریخچه سینمای ایران
۱- آغاز نخستین فیلمهای ایرانی: صنعت سینمایی ایران در دهه ۱۹۰۰ میلادی آغاز شد، با ساختن نخستین فیلم ایرانی به نام مینو که در سال ۱۹۰۰ توسط میرزا اکبر کاویانی ساخته شد.
۲- دوره‌های مختلف سینمای ایران: سینمای ایران در طول تاریخ خود دوره‌های مختلفی را تجربه کرده است، از جمله دوره صدایی که با ظهور فیلمهای صامت شروع شد، دوره سینمای ملی که با شکل‌گیری حکومت پهلوی آغاز شد و تا دوره پس از انقلاب ادامه یافت.
۳- برجستگی در دهه ۶۰ و ۷۰: دهه‌های ۶۰ و ۷۰ میلادی دوره طلایی سینمای ایران بودند، با ظهور فیلم‌هایی همچون گلشیفته و قصر شیرین اثر علی حاتمی، قصر اثر سویتن دائره، و طعم گیلاس اثر مسعود کیمیایی.
۴- سینمای جدید ایران: پس از انقلاب اسلامی ایران، صنعت سینمایی ایران به سمت تولید آثاری با محتوای دینی، اجتماعی، و سیاسی تغییر کرد. این دوره با ظهور فیلم‌هایی همچون باد ما را خواهد برد اثر داریوش مهرجویی و قصه‌های قدیمی اثر بهرام بیضایی، آغاز شد.
۵- موفقیت بین‌المللی: بسیاری از فیلمهای ایرانی به دستاورد‌های بین‌المللی اهمیت زیادی دارند، از جمله فیلم طعم گیلاس که جایزه سینما کن (بهترین فیلم غیر اروپایی) در جشنواره فیلم کن دریافت کرد.
۶- ژانر‌های مختلف: سینمای ایران فیلم‌هایی از ژانر‌های مختلف را شامل می‌شود، از جمله درام، عاشقانه، کمدی، ترسناک، مستند و… که هر کدام با شاخصه‌های خود توانسته‌اند توجه مخاطبان را جلب کنند.
به طور کلی، سینمای ایران با تولید آثار هنری و متنوع، به عنوان یکی از قطب‌های مهم صنعت سینمایی جهان شناخته شده است و همچنان ادامه دارد تا تاثیرگذاری خود را در صحنه سینمای جهانی ادامه دهد. در ادامه تعدادی از آن‌ها را باهم بررسی می‌کنیم:
پرفروشترین فیلمهای تاریخ سینمای ایران
۱- فیلم سینمایی مطرب
فیلم سینمایی «مطرب» ساخته مصطفی کیایی است. این فیلم ایرانی در ایران و استانبول جلوی دوربین رفته و این خود یکی از مولفه‌های فیلمهای پرفروش این روز‌های سینمای ایران است. «مطرب» فیلمی کمدی با بازی پرویز پرستویی است. پرویز پروستویی که سال‌ها پیش با بازی در فیلم کمدی «مارمولک» نظرات بسیاری را به خود جلب کرد. در نتیجه در «مطرب» نیز از او انتظار کیفیتی مانند «مارمولک» می‌رود. فیلم «مطرب» درباره خواننده‌ای پیش از انقلابی است که به‌دلیل عدم شهرت و ثروت نمی‌تواند به لس آنجلس برود و به جمع خواننده‌های اصطلاحا لس آنجلسی بپیوندد. او از همین رو به خوانندگی در مراسم‌های مردم روی می‌آورد.
طرح اصلی داستان فیلم در ساحت زمان مملو از المان‌های نوستالژیک است. فیلم البته از بازیگرانی غیرایرانی نیز استفاده کرده است تا برای دربرداشتن المان‌های سینمای تجاری ایران کم نگذاشته باشد. فیلم سینمایی «مطرب» با دست یافتن به فروش ۳۸ میلیارد ۵۴۳ میلیون تومان حالا پرفروشترین فیلم تاریخ سینمای ایران است.
۲- فیلم سینمایی فسیل
فیلم فسیل به کارگردانی کریم امینی، با نویسندگی حمزه صالحی و تهیه‌کنندگی سید ابراهیم عامریان، یکی از پرفروشترین و پربیننده‌ترین فیلمهای تاریخ سینمای ایران است. این اثر در سال ۱۳۹۹ ساخته شده و در تاریخ ۲۴ اسفند ۱۴۰۱ به تماشاچیان ایرانی اکران شد. فسیل با فروش بیش از ۲۶۳ میلیارد تومان به عنوان پرفروشترین فیلم تاریخ سینمای ایران به ثبت رسید. علاوه بر این موفقیت در فروش، این فیلم با جذب بیش از ۶ میلیون و ۱۰۰ هزار مخاطب، پربیننده‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران در سال اول اکران خود شد.
فسیل درباره سه دوست به نام‌های اسماعیل، سعید و صفا است که عضو گروه موسیقی بلک داگز هستند و برای رسیدن به معروفیت و موفقیت تلاش می‌کنند. اسماعیل با نام خوانندگی اسی دنبال اجرا جلوی شاه است، در حالی که صفا با سرودن ترانه‌های اعتراضی به دنبال کسب محبوبیت بین مردم است. اما تا اینجا همه چیز به آسانی پیش نرفته و آن‌ها دردسر‌هایی را تجربه می‌کنند. در یک تصادف غم‌انگیز، اسی به کما می‌رود و بعد از ۱۰ سال به هوش می‌آید. او متوجه می‌شود که دنیای پیرامونش تغییر کرده است؛ شاه رفته و جمهوری اسلامی در کشور سر کار گذاشته‌اند. همچنین نامزد او، فرنگیس، ازدواج کرده و دوستان او نیز مسیر‌های مختلفی پیش گرفته‌اند. اسماعیل تصمیم می‌گیرد به دنبال فرنگیس برود.
۳- فیلم سینمایی در امتداد شب
در امتداد شب یکی از فیلمهای جنجالی سینمای قبل از انقلاب است. فیلمی که بعد‌ها سعید کنگرانی را به دردسر انداخت. این فیلم عاشقانه قصه‌ای جذاب و تراژیک دارد و همراه فیلم بن‌بست یکی از متفاوت‌ترین کار‌های پرویز صیاد در کارنامه‌ی کاری‌اش است. اما با اینحال پرویز صیاد نمی‌تواند آن روحیه انتقادی خود را پنهان کند و این‌بار نیز با گوشه و کنایه‌هایی، گوش جوانانی را که به‌دنبال سلبریتی‌ها می‌روند را می‌پیچاند.
فیلم از همان جائیکه شروع می‌شود پایان نیز می‌یابد و نهایت عشق را در فنا شدن تعبیر می‌کند، تمثیلی که ما را به فیلم داستان عشق آرتو هیلر می‌برد و ضربه تراژیک را می‌زند. در امتداد شب متعلق به دو جریان فیلم قبل از انقلاب است، فیلم هم به‌عنوان یک اثر موج نویی کار می‌کند و هم می‌تواند طرفداران فیلم‌فارسی را راضی نگه دارد. قهرمانان در امتداد شب از دنیای فیلمهای موج نویی آمده‌اند و دنیای عاشقانه و دور از دسترس‌شان نیز متعلق به فیلمهای فارسی است.
۴- فیلم سینمایی قیصر
فیلم قیصر از آغازکنندگان موج نوی سینمای ایران به‌شمار می‌آید، فیلمی که توانست تغییر عمده‌ای در مسیر فیلمسازی ایران ایجاد کند و همانند فیلم جنوب شهر فرخ غفاری جریان‌ساز باشد. کیمیایی این فیلم را به‌عنوان جوابیه‌ای برای فیلم‌فارسی ساخت، فیلمی که علاوه بر روشن‌گری‌های موج نوی سینما به ایده‌ها و زمینه‌های اجتماعی اهمیت می‌داد و گیشه نیز برایش اهمیت داشت.
بعد از اینکه فاطمه بخاطر تعرض یکی از آب‌منگول‌ها خودکشی می‌کند و برادرش فرمان نیز به قتل می‌رسد، قیصر تصمیم می‌گیرد تا انتقام آن‌ها را بگیرد. او یکی‌یکی برادران آب‌منگول را بسزای اعمالشان می‌رساند و خود نیز به دام پلیس می‌افتد.
۵- فیلم سینمایی رضا موتوری
رضا موتوری سومین ساخته مسعود کیمیایی و یکی از بهترین فیلمهای کارنامه اوست. کیمیایی بعد از ساخت قیصر به‌سراغ روایت داستان دیگری از مردم بازارچه رفت، اما فیلم جدیدش نتوانست اندازه قیصر پاشنه بکشد و سروصدا کند. رضا موتوری از ایده هویت اشتباه استفاده می‌کند، موقعیت‌ها را به سبک فیلم‌فارسی جابه‌جا می‌چیند، اما با ایده‌ای موج نویی به سراغ پرداخت‌اش می‌رود. رضا موتوری متعلق به جامعه‌ای است که چیزی سر جای خودش قرار ندارد و اختلافات طبقاتی زمینه‌ی اتفاقات آنارشیستی را فراهم می‌کند.
رضا در این فیلم برخلاف قیصر دوست دارد زندگی کند، عاشق شود، حق‌اش را از این دنیا بگیرد و مثل آدم سرش را به کارش گرم کند. با اینحال این فیلم همانند قیصر نتوانست توجه مخاطب را به خود جلب کند و تحسین منتقدان را همراه خود داشته باشد.
۶- فیلم سینمایی متری شیش و نیم
متری شیش و نیم با عبور از دوران پسا «فروشنده» و پسا «جدایی» در زمینه داستان، نظر‌ها را به خود جلب کرد. این دومین فیلم پرفروش سال ۱۳۹۸، پرمخاطب‌ترین فیلم غیرکمدی تاریخ سینمای ایران و البته پرفروشترین فیلم غیرکمدی تاریخ سینمای ایران فیلم سینمایی «متری شیش و نیم» ساخته سعید روستایی است. فیلمی که با عنوان «بهترین فیلم جشنواره فجر از نگاه مردم» راهی پرده‌های اکران نوروز ۱۳۹۸ شد. فیلم داستان تقابل یک خلافکار و ماموران پلیس را روایت می‌کند. فیلم سینمایی «متری شیش و نیم» با بازی دو بازیگر برجسته این روز‌های سینمای ایران یعنی نوید محمدزاده و پیمان معادی جلوی دوربین رفته بود. این دو بازیگر در فیلم اول سعید روستایی یعنی «ابد و یک روز» نیز مقابل یکدیگر قرار گرفته بودند و نتیجه سکانس‌هایی ماندگار بود. حضور دوباره آن‌ها در مقابل هم آن هم مقابل دوربین سعید روستایی، توجه بسیاری را جلب کرد. فیلم سینمایی «متری شیش و نیم» در گیشه ۲۷ میلیارد و ۷۰۴ میلیون تومان فروخت و حالا سومین فیلم پرفروش تاریخ سینمای ایران است.
۷- فیلم سینمایی نهنگ عنبر ۲
موفقیت فیلم سینمایی «نهنگ عنبر ۲: سلکشن رویا» و جایگاه آن در فهرست پرفروشترین فیلمهای تاریخ سینمای ایران وامدار قسمت اول فیلم یعنی «نهنگ عنبر» است. «نهنگ عنبر» در زیرژانر کمدی موقعیت ساخته شده بود. داستان فیلم راوی زندگی جوانی سنتی بود که به دختری دل‌بسته است. دختری که سودای رفتن به خارج در سر داشت. شخصیت اصلی فیلم برای سازگاری با دختر مورد علاقه خود، تغییراتی در خود ایجاد می‌کند و مدام در همان «موقعیت‌های ناهموار» قرار می‌گیرد.
فیلم البته مملو از المان‌های نوستالژیک است و این خود دلیلی دیگر برای فروش بالای فیلم است، چرا که فیلم در مخاطب حس آشنای نوستالژی را برمی‌انگیزد. «نهنگ عنبر» در اکران با تحریم از سوی حوزه هنری روبه‌رو شد، اما بااین‌حال با فروشی ۷ میلیارد تومانی به سومین فیلم تاریخ سینمای ایران در آن زمان تبدیل شد. «نهنگ عنبر» با استقبال مخاطبان مواجه شده بود. در نتیجه، قسمت دوم این فیلم می‌توانست نظرات مختلفی را جلب کند و در سه روز اول به فروش ۲۰ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان دست پیدا کرد. فیلم درنهایت به پرفروشترین فیلم تاریخ سینمای ایران نیز تبدیل شد.
۸- فیلم سینمایی شبی که ماه کامل شد
فیلم سینمایی «شبی که ماه کامل شد» ساخته نرگس آبیار روایتی زندگی عبدالحمید ریگی، برادر تروریست مشهور عبدالمالک ریگی است. احتمالا برکسی پوشیده نباشد که ماجرای عبدالمالک ریگی یکی از ملتهب‌ترین و جنجالی‌ترین ماجرا‌های چندسال اخیر ایران محسوب می‌شود. طبعا ساخت فیلمی در این‌باره نیز نظرات بسیاری را به سوی خود جلب می‌کند. فیلم سینمایی «شبی که ماه کامل شد» نیز به همین وضعیت دچار شد. این فیلم سینمایی جوایز سی و هفتمین جشنواره فجر را درو کرد. فیلم «شبی که ماه کامل شد» در خرداد ۹۸ روی پرده رفت و نتیجه‌ی اکران فیلم فروش ۱۹ میلیارد تومانی بود. فروشی که فیلم را در آن زمان به هشتمین فیلم پرفروش تاریخ سینمای ایران تبدیل کرد. همان‌طور که خواندید فیلم حالا در رتبه نهم ایستاده است.
۹- فیلم سینمایی فروشنده
اصغر فرهادی با دریافت اولین جایزه اسکار خود و سینمای ایران برای فیلم سینمایی «جدایی نادر از سیمین» به شهرت فراوانی رسید. فیلم سینمایی «فروشنده» ساخته اصغر فرهادی در خرداد سال ۱۳۹۵ در جشنواره فیلم کن به نمایش درآمد. اصغر فرهادی جایزه بهترین فیلمنامه و شهاب حسینی جایزه بهترین بازیگر را از جشنواره دریافت کردند. نتیجه‌ی این موفقیت در کن، دیده‌شدن و ترند شدن بسیار گسترده نام فیلم سینمایی «فروشنده» در ایران بود. فیلم، به فیلمی موردانتظار تبدیل شد. فیلم سینمایی «فروشنده» سرانجام در شهریور ۱۳۹۵ روی پرده سینما‌های ایران رفت.
۱۰- فیلم سینمایی ۵۰ کیلو آلبالو
فیلم سینمایی «۵۰ کیلو آلبالو» در زمان اکران درگیر اتفاقات و حاشیه‌های مختلفی بود. نمایش این فیلم پس از چند هفته، به دستور سازمان سینمایی متوقف و فیلم توقیف شد. علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد وقت نیز از محتوای این فیلم سینمایی ابراز نارضایتی کرد. مانی حقیقی، کارگردان فیلم سینمایی «۵۰ کیلو آلبالو» نیز به ابراز نارضایتی وزیر ارشاد واکنش نشان داد. حقیقی همچنین ادعا کرد نسخه نهایی فیلم «۵۰ کیلو آلبالو» با ۱۷ اصلاحیه به دست آمده است.
فیلم سینمایی «۵۰ کیلو آلبالو» یکی از پربازیگر‌ترین فیلمهای چندسال اخیر سینمای ایران محسوب می‌شود. سازندگان در این فیلم برای تمام نقش‌ها اعم از اصلی یا فرعی یا نقش‌های بسیار کوتاه، بازیگرانی شناخته شده استفاده کرده‌اند. یکی از دلایل فروش بالای فیلم نیز حضور این حجم از بازیگر سرشناس در آن است. «۵۰ کیلو آلبالو» در مدت زمان اکران خود به فروشی ۱۳ میلیارد و ۸۲۴ میلیون تومانی دست پیدا کرد.