هشدار فوری: آلودگی مرگبار در خوزستان؛ ۲۶ برابر حد مجاز

آلودگی هوا در خوزستان بار دیگر به مرحله بحرانی رسیده؛ به‌طوری که در برخی مناطق غلظت آلاینده‌ها تا ۲۶ برابر حد مجاز گزارش شده و صدها نفر روانه بیمارستان شده‌اند.

وضعیت آلودگی هوای خوزستان، در روزهای اخیر بار دیگر بحرانی شده. شاخص کیفیت هوا طی دیروز و امروز، ۱۲ و ۱۳ اردیبهشت در ۱۲ شهر این استان در مرحله ناسالم برای گروه‌های حساس (نارنجی)، ناسالم برای همه (قرمز)، بسیار ناسالم (بنفش) یا خطرناک (قهوه‌ای) قرار داشته است.

اهواز، ماهشهر، امیدیه، بهبهان، هندیجان و هویزه، از جمله شهرهایی هستند که بیشترین آلودگی را در این بازه زمانی تجربه کرده‌اند.

وقوع گرد و خاک و ریزگرد در شهرهای مختلف این استان، از جمله دلایل افرایشی آلودگی هوا طی روزهای اخیر بوده؛ در این میان، غلظت ذرات آلاینده در حمیدیه از برخی شهرهای دیگر بحرانی‌تر بود و روز جمعه ۱۲ اردیبهشت به بیش از ۲۶ برابر حد مجاز رسید.

شهریار عسکری، مدیر روابط عمومی اداره کل هواشناسی خوزستان، روز گذشته در گفت‌وگویی با ایسنا، میزان مجاز آلاینده‌ها در هوا را ۱۵۰ میکروگرم بر مترمکعب اعلام کرد؛ این در حالی است که به گفته او، غلظت ذرات آلاینده گرد و غبار در حمیدیه به ۴۰۰۴، در آبادان به ۱۲۵۸، در خرمشهر به ۱۰۰۲، در ماهشهر به ۱۰۲۷ و در اهواز به ۵۶۴ میکروگرم بر مترمکعب رسیده بود.

در چنین شرایطی، بر اساس آخرین آمارهایی که تا لحظه تنظیم این گزارش منتشر شده است، بیش از ۸۰۰ نفر بر اثر آلودگی هوا در این استان به بیمارستان و مراکز درمانی مراجعه کرده‌اند و ۹۲ نفر از آنها بستری شده‌اند.

ضعف‌ های مدیریتی؛ بازیگر نقش اول آلودگی هوای خوزستان

این شرایط در حالی است که کارشناسان و کنشگران محیط زیست، رد پای ضعف‌ها، فعل‌ها و ترک فعل‌های مدیریتی را در آلودگی هوای خوزستان پررنگ می‌دانند.

این بحران به طور کلی ناشی از دو دسته عوامل داخلی و خارجی است. به عبارت دیگر، منشا بخشی از آلاینده‌های هوای خوزستان، کانون‌های بحرانی هستتn که در کشورهای همسایه قرار دارند؛ بخشی دیگر اما از عوامل و کانون‌هایی واقع در خود خوزستان ناشی می‌شوند.

عوامل داخلی؛ از فلرسوزی تا خشکلی تالاب‌ها

خشکی تالاب‌های استان و تبدیل آنان به کانون‌های گرد و غبار، سوختن مشعل‌های گاز، آتش‌ زدن زمین‌های کشاورزی به ویژه مزارع کشت نیشکر و و فعالیت صنایع آلاینده، در مجاورت یا حتی داخل شهرها، از جمله دلایل داخلی آلودگی هوای خوزستان هستند. در همه آنها می‌توان نقش ضعف‌های نظارتی و اجرایی بخش‌های دولتی را در دوره‌های مختلف دید.

در این میان، خشکی و کم‌آبی تالاب‌ها نیز دو عامل طبیعی و مدیریتی دارند؛ از یک سو خشکسالی، کاهش بارندگی و عدم پرداخت حقابه‌، آنها را به سمت خشکی برده است و از سوی دیگر، اقداماتی که به طور ویژه وزارت نفت انجام داده، به تقطیع، کاهش مساحت و خشکی بخش‌هایی از تالاب‌ها منجر شده است. حالت دوم به ویژه در مورد هورالعظیم صدق می‌کند.

ضعف دیپلماسی در برخورد با عوامل خارجی آلودگی هوای خوزستان

کارشناسان و مسئولان، ورود ریزگرد از کشورهای منطقه به ویژه عراق را مهم‌ترین عامل خارجی آلودگی هوای خوزستان می‌دانند.

این در حالی است که رد پای ضعف‌های مدیریتی را در همین مورد نیز می‌توان دید. علی طهماسبی، کنشگر محیط‌زیست خوزستان، چندی پیش در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز تاکید کرده بود که ضعف شدید در دیپلماسی محیط زیستی، یکی از عوامل اصلی تداوم آلودگی هوای خوزستان است. به گفته او، هیچ‌یک از دولت‌ها برای مقابله با کانون‌های بحرانی ریزگرد، اقدام موثری جز سخنرانی‌ یا رایزنی‌های بی‌نتیجه با کشورهای منطقه انجام نداده‌اند.

طهماسبی تاکید کرده بود که چشم‌انداز مثبتی برای حل این چالش‌ وجود ندارد؛ در حالی که دیپلماسی محیط زیستی، فراتر از حرف و جلسه، نیازمند اقدامات عملی جدی و انعقاد قراردادهای محکم و اجرایی با همسایگان است.

او در کنار تقویت دیپلماسی، مواردی چون جانمایی صحیح صنایع، توقف فلرسوزی، اصلاح الگوی کشت و مصرف آب و حفظ تالاب‌ها را در کاهش آلودگی هوای خوزستان موثر دانسته بود.

اهمیت تغییر رویه‌های مدیریتی و اجرایی در شرایط تغییرات اقلیمی

در این میان، تغییرات اقلیمی نیز اهمیت اصلاح رویه‌ها و اقدامات مدیریتی را افزایش می‌دهد.

بر اساس جدیدترین گزارش سازمان هواشناسی، بارش‌ها در خوزستان از ابتدای سال آبی جاری (اول مهر ۱۴۰۳)، تا پاپان روز ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۴، حدود ۱۳۳ میلیمتر، معادل ۳۹.۴ درصد کاهش داشته.

از سوی دیگر، میانگین دمای هوای این استان نیز در روز ۱۲ اردیبهشت (آخرین گزارش سازمان هواشناسی تا لحظه تنظیم این گزارش)، نسبت به بلندمدت، ۶.۸ درجه سلسیوس افزایش داشته است.

در کنار هم قرار گرفتن این دو وضعیت، از یک سو ورودی تالاب‌ها را کاهش می‌دهد و از سوی دیگر، یه افزایش سرعت تبخیر آب منجر می‌شود در چنین شرایطی، اصلاح رویه‌ها در موارد مختلف؛ از جمله اقدامات وزرات نفت، پرداخت حقابه محیط زیست و اصلاح الگوی کشت ضروری به نظر می‌رسد.

طهماسبی، کنشگر محیط‌زیست در همین رابطه گفته بود که برای کاهش بحران‌های محیط زیستی؛ از جمله آلودگی هوای خوزستان، نگاه سیاست‌گذاران و مدیران ملی و استانی به مقوله توسعه پایدار باید از حرف فراتر برود و به یک الزام واقعی تبدیل شود.