جدال حسین الله کرم و عطریانفر بر سر برجام، مکانیسم ماشه و جنگ ایران و اسرائیل | ظریف مأمور بود نه مختار!
مناظره حسین الله‌کرم و عطریانفر تصویر روشنی از دو قرائت متضاد از سیاست خارجی ایران ارائه کرد؛ قرائت الله‌کرم که تکیه کامل بر قدرت بازدارندگی نظامی، بی‌اعتمادی به دیپلماسی، تأکید بر شفافیت محدود و کنترل شده و نگاه انتقادی به برجام به‌عنوان خسارت محض داشت و قرائت عطریانفر که ضرورت ترکیب دیپلماسی و قدرت نظامی، دفاع از برجام به‌عنوان تصمیم ملی و تأکید بر شفافیت و آگاهی‌رسانی برای حفظ سرمایه اجتماعی را مطرح می‌کرد.
به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، روزنامه سازندگی، در گزارشی با اشاره به مناظره اخیر میان محمد عطریانفر و حسین الله‌کرم در برنامه «رودررو» نوشت:
مناظره اخیر میان محمد عطریانفر و حسین الله‌کرم در برنامه «رودررو» رسانه تصویری «آن» در حالی برگزار شد که از نخستین دقایق، نشانه‌های یک گفت‌وگوی پرتنش به چشم می‌خورد. در حالی که مجری مناظره تلاش داشت فضای بحث را به سمت بررسی کارشناسی شرایط کشور بعد از اسنپ‌بک و جایگاه نهادهای تصمیم‌گیر هدایت کند، پاسخ‌های تند الله‌کرم، مسیر گفت‌وگو را تغییر داد. او در ابتدای مناظره با حمله به گفتمان گفت‌وگو و آگاهی‌رسانی به مردم که عطریانفر بر آن تأکید دارد، رویکرد او را پوپولیستی توصیف کرد. الله‌کرم استدلال کرد که در مسائل کلان امنیت ملی، اطلاع‌رسانی به عامه می‌تواند به ضرر کشور تمام شده و تنها باعث سوءاستفاده دشمن شود. او در ادامه خود را فردی آکادمیک و عطریان فر را فاقد دانش لازم توصیف کرد. این تعبیر واکنش عطریانفر را برانگیخت. او الله‌کرم را به دلیل رفتار پرخاشگرانه او، فاقد ادب گفت‌وگو دانست و تاکید کرد که «ساحت عقل، فراتر از علم است». بحث سپس به حوزه‌های دیگری چون مکانیسم ماشه، جایگاه مجلس، سرنوشت برجام و محمدجواد ظریف کشیده شد. عطریانفر در واکنش از برجام به عنوان یک تصمیم ملی و از ظریف به عنوان «سرباز خط مقدم» دفاع کرد، در حالی که الله‌کرم، برجام را «خسارت محض» دانست و خواستار محاکمه مسئولانش شد.
مکانیسم ماشه و میراث برجام
بحث اصلی خیلی زود به مکانیسم ماشه کشیده شد. الله‌کرم برجام را «خسارت محض» توصیف کرد و گفت که این توافق نه‌تنها گرهی از مشکلات کشور باز نکرد بلکه با مکانیسم ماشه، دست دشمن را برای فشارهای جدید باز گذاشت. او تأکید کرد: «مسئولان این خسارت باید محاکمه شوند. نمی‌توان سرنوشت ملت را به کسانی سپرد که چنین لغزش بزرگی داشته‌اند». عطریانفر در پاسخ، تلاش کرد این نگاه را به چالش بکشد. او گفت: «برجام نه محصول اراده یک وزیر بود و نه تصمیم یک دولت. این توافق در شورای عالی امنیت ملی با حضور نمایندگان همه قوا و با اطلاع کامل رهبری، بررسی و تأیید شد. نمی‌توان امروز، همه مسئولیت‌ها را به گردن یک فرد یا یک تیم انداخت». او همچنین یادآور شد که در شرایط آن زمان، کشور نیازمند یک گشایش بین‌المللی بود و برجام توانست حداقل برای مدتی، بخشی از فشارها را بردارد. الله‌کرم اما این استدلال را نپذیرفت. او مدعی شد که هشدارهای رهبری درباره شروط و خطوط قرمز برجام نادیده گرفته شده و نتیجه آن، بازگشت تحریم‌ها و تشدید فشار اقتصادی بر مردم بوده است.
جایگاه مجلس؛ شفافیت یا نخبه‌گرایی؟
یکی دیگر از نقاط اوج مناظره، اختلاف نظر درباره جایگاه مجلس بود. عطریانفر تأکید داشت که در بحران‌های ملی، گاهی لازم است مجلس حذف شود و تصمیمات به صورت متمرکز و در سطح عالی گرفته شود، در برخی از کشورها هم این اتفاق می‌افتد. او گفت: «این به معنای حذف مجلس نیست بلکه اقتضای شرایط است. مجلس نهاد مردمی و مهمی است اما در بحران‌هایی که لحظه‌ای و حساس‌اند، تصمیم باید در شورای عالی امنیت ملی جمع‌بندی شود». الله‌کرم با لحنی انتقادی پاسخ داد: «شما از یک طرف می‌گویید، مردم باید در جریان باشند و از طرف دیگر می‌گویید، مجلس می‌تواند حذف شود. این تناقض است. شفافیت واقعی یعنی نمایندگان ملت در جریان همه امور باشند. اگر مجلس کمرنگ شود، مردم حذف شده‌اند». او عطریانفر را متهم کرد که عملاً از «نخبه‌گرایی» دفاع می‌کند و این را خلاف مردم‌سالاری دینی دانست.
مناظره در بخش دیگری، حول نام محمدجواد ظریف شدت گرفت. الله‌کرم، ظریف را به‌عنوان «مسبب اصلی ضعف‌های برجام» معرفی کرد و یادآور شد که تقدیر از او با اهدای سکه‌های طلا «نمادی از انحراف در قضاوت عمومی» بود. او با طعنه گفت: «کسانی که آن روز برای ظریف سکه گرفتند، امروز باید پاسخگوی خسارات وارده به ملت باشند». عطریانفر در پاسخ، ظریف را «سرباز خط مقدم مذاکره» نامید و گفت: «ظریف با تأیید رهبری و در چارچوب سیاست‌های کلان نظام، وارد میدان شد. او مأمور بود، نه مختار. اگر او باید محاکمه شود پس همه ما که در آن روند سهیم بودیم باید محاکمه شویم».
مجری برای آرام کردن فضا، بحث را به سمت موضوع آتش‌بس اخیر میان اسرائیل و ایران برد. الله‌کرم معتقد بود که این آتش‌بس ربطی به دیپلماسی ندارد. اگر قرار بود دیپلماسی به نتیجه برسد امروز هم باید شاهد امتیازدهی باشیم. آنچه دشمن را به عقب راند، قدرت موشکی ایران بود. عطریانفر در مقابل، استدلال کرد که این نگاه تک‌بعدی است: «آتش‌بس نتیجه مجموعه‌ای از عوامل بود؛ هم قدرت نظامی، هم انسجام ملی و هم ابتکارهای دیپلماتیک. سیاست خارجی اگر تنها به یک وجه متکی باشد به نتیجه نمی‌رسد». در ادامه، عطریانفر با بیان اینکه اصلاحات و اندیشه سازندگی پرچمدار نخبه گرایی در کشور است، همچنان بر ترکیب دیپلماسی و انسجام ملی تأکید می‌کرد و الله‌کرم با استناد به قدرت موشکی و مقاومت نتیجه می‌گرفت که همه دستاوردها حاصل ایستادگی نظامی بوده است.
مرز باریک میان اطلاع‌رسانی و پوپولیسم
یکی از موضوعاتی که بارها به بحث بازگشت، مساله شفافیت و آگاهی‌رسانی به مردم بود. عطریانفر بر این باور بود که پایداری اجتماعی و اعتماد عمومی بدون شفافیت حاصل نمی‌شود. او تأکید داشت: «مردم باید بدانند چه تصمیمی و بر چه مبنایی گرفته می‌شود. اگر آگاهی مردم نباشد، سرمایه اجتماعی فرومی‌ریزد».
اما الله‌کرم این نگاه را غیرواقع‌بینانه و حتی خطرناک توصیف کرد. او گفت که شفافیت نباید بهانه‌ای برای پوپولیسم شود. نمی‌توان هر موضوع حساس امنیت ملی را روی میز عمومی گذاشت. برخی از این شعارها در ظاهر برای مردم است اما در عمل، دست دشمن را برای فشار و عملیات روانی باز می‌کند. به اعتقاد او، اطلاع‌رسانی باید هدفمند و کنترل شده باشد، نه هیاهوی رسانه‌ای برای جلب رضایت افکار عمومی. این نقطه اختلاف، یکی از اصلی‌ترین شکاف‌های مناظره را شکل داد: عطریانفر بر مشارکت عمومی و تقویت سرمایه اجتماعی تأکید می‌کرد، در حالی که الله‌کرم شفافیت بی‌قید و شرط را مساوی با پوپولیسم و تهدیدی علیه امنیت می‌دانست.
در ادامه مناظره، بحث به سمت نقد کارنامه سیاسی دو جریان کشیده شد. الله‌کرم، عطریانفر و همفکرانش را متهم کرد که در گذشته همواره تصمیمات پرهزینه‌ای گرفته‌اند و امروز تلاش می‌کنند، مسئولیت آن‌ها را به گردن دیگران بیندازند. او گفت که شما در زمان برجام همه هشدارها را نادیده گرفتید. امروز هم به جای پذیرش خطا از تصمیم جمعی حرف می‌زنید. این فرار از مسئولیت است.
عطریانفر در واکنش، این اتهام را رد و تأکید کرد که «سیاست، عرصه تصمیم‌گیری جمعی است و هیچ فردی به‌تنهایی مسئول یا مقصر مطلق نیست». او یادآور شد همان کسانی که امروز از برجام انتقاد می‌کنند، آن زمان در جلسات تصمیم‌گیری حضور داشتند. اگر مخالف بودند چرا همان وقت مانع نشدند؟
جدل بر سر رهبری و نهادهای عالی
یکی دیگر از نقاط حساس، تفسیر سخنان رهبری درباره برجام بود. الله‌کرم با اشاره به انتقادهای مکرر رهبری، استدلال کرد که این انتقادها نشانه عدم رضایت و اشتباه بودن مسیر بوده است. عطریانفر اما تأکید داشت که «اگر برجام اساساً مغایر با سیاست‌های کلان بود اصلاً اجازه اجرا پیدا نمی‌کرد». او گفت: «نمی‌توان به صورت گزینشی، بخشی از مواضع را برجسته کرد و بخشی دیگر را نادیده گرفت».
این جدل، بار دیگر جایگاه شورای عالی امنیت ملی و نهادهای عالی تصمیم‌گیر را به مرکز بحث کشاند. عطریانفر تلاش می‌کرد، نشان دهد که برجام محصول یک فرآیند ملی و قانونی بوده است، در حالی که الله‌کرم آن را تسلیم‌نامه‌ای تحمیلی معرفی می‌کرد که با فشار جریان غرب‌گرا به کشور تحمیل شد. در طول مناظره، عطریانفر بارها تلاش کرد با استدلال‌های تاریخی و ارجاع به تصمیمات جمعی بر مسئولیت‌پذیری مشترک تأکید کند. در مقابل، الله‌کرم با جملات کوتاه و صریح بر تصمیمات گذشته می‌تاخت. این تقابل زبانی، فضای مناظره را به نقطه‌ای رساند که حتی مجری چند بار ناچار شد برای بازگرداندن آرامش، مداخله کند.
این مناظره تصویر روشنی از دو قرائت متضاد از سیاست خارجی ایران ارائه کرد؛ قرائت الله‌کرم که تکیه کامل بر قدرت بازدارندگی نظامی، بی‌اعتمادی به دیپلماسی، تأکید بر شفافیت محدود و کنترل شده و نگاه انتقادی به برجام به‌عنوان خسارت محض داشت و قرائت عطریانفر که ضرورت ترکیب دیپلماسی و قدرت نظامی، دفاع از برجام به‌عنوان تصمیم ملی و تأکید بر شفافیت و آگاهی‌رسانی برای حفظ سرمایه اجتماعی را مطرح می‌کرد. این رودررویی، بار دیگر نشان داد که سیاست خارجی ایران همچنان میدان اصلی جدال جریان‌های سیاسی است و برجام، مکانیسم ماشه و حتی آتش‌بس اخیر هنوز هم موضوعاتی زنده و محل نزاع در سپهر سیاسی کشور هستند.
۲۹۲۱۹
