تصمیم تهران/ مروری بر تفاوت ها و تضادهای اظهارات نهادها و چهره های سیاسی درباره واکنش ایران به فعال شدن مکانیسم ماشه
مرور اظهارات مقامات بلندپایه کشور و برخی مسئولان و نهادهایی چون مجلس شورای اسلامی، دولت چهاردهم و… په نشامی از سیاست داخلی دارد و چه پیام هایی را به عرصه بین الملل مخابره می کند.
به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، بالاخره پس از کشمکش‌های فراوان، ساعت ۳:۳۰ بامداد ششم مهر ۱۴۰۴، با بیانیه تروئیکای اروپایی مکانیسم ماشه فعال شد تا سرآغازی باشد برای بازگشت تحریم‌های سازمان ملل. این تحریم‌ها که ده سال پیش با انعقاد برجام لغو شده بودند، با روی میز قرار گرفتن دوباره تحریم‌ها، مهر پایانی بر برجام زدند. اکنون نگاه‌ها به سمت تهران است تا مشخص شود چه واکنشی به فعال شدن اسنپ‌بک نشان خواهد داد. آیا ایران، همان‌طور که برخی نمایندگان می‌گویند، از NPT خارج می‌شود یا به سمت بستن تنگه هرمز می‌رود؟
در این میان، مرور اظهارات مقامات بلندپایه کشور و برخی مسئولان و نهادهایی چون مجلس شورای اسلامی، دولت چهاردهم و… حکایت از آن دارد که تهران هنوز تصمیم قطعی درباره واکنش خود به فعال شدن اسنپ‌بک نگرفته و همین موضوع منجر به شنیدن چندصدایی در کشور شده است؛ چندصدایی که گویی نشان از عدم یکپارچگی در کشور نسبت به فعال شدن مکانیسم ماشه دارد و هنوز مشخص نیست چه پاسخی باید داد.
آیا ایران عضو NPT می‌ماند یا خیر؟
این روزها اما و اگرها بر سر خروج ایران از NPT بسیار است. برخی از نمایندگان مجلس و چهره‌هایی چون حسین شریعتمداری، مدیرمسئول روزنامه کیهان، پس از برقراری آتش‌بس میان ایران و اسرائیل، بارها بر خروج ایران از NPT و بسته شدن تنگه هرمز تأکید داشته و حتی طرح‌های متعددی را به همین منظور در مجلس مطرح کردند، اما خروج از NPT در جلسه غیرعلنی مجلس مطرح شد و به نتیجه‌ای نرسید. از سوی دیگر، اظهارنظر اخیر مسئولان مهم رده‌بالای کشور حکایت از آن دارد که قصد خروج از NPT میان این لایه از مقامات طرفدار ندارد. اگرچه عدم تصویب طرح خروج از NPT در جلسه غیرعلنی مجلس می‌تواند نشان از این موضوع باشد، اما مطرح بودنش در مجلس هم همچنان نتیجه را دو به شک می‌گذارد.
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، اخیرا در گفت‌وگویی با شبکه آمریکایی فاکس نیوز تأکید کرد: «جمهوری اسلامی ایران متعهد به حفظ پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای بوده و آماده اجرای کامل تمامی تعهدات خود در چارچوب توافق‌های بین‌المللی مرتبط با این موضوع است.»
همچنین، اگرچه وزارت امور خارجه بارها تأکید کرده که اگر مجلس در این زمینه تصمیم بگیرد، ملزم به اجرای قانون است، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، نیز در گفت‌وگوی تلویزیونی ۲۰ شهریورماه بیان کرد: «همکاری ما با آژانس ادامه‌دار بوده، چراکه منافعی برای ما دارد و همچنین به‌عنوان عضو NPT باید به الزامات بین‌المللی پایبند باشیم.»
این اظهارات عراقچی و پزشکیان در حالی مطرح می‌شود که پیش‌تر علی لاریجانی، قبل از دریافت حکم دبیری شورای عالی امنیت ملی، در تحلیلی درباره جنگ ۱۲ روزه و فشارهای جهانی برای رعایت معاهده NPT گفته بود: «چرا دیگر باید از این به بعد NPT را رعایت کنیم؟»
حضور بازرسان آژانس در تهران
از سوی دیگر، یکی دیگر از مواردی که اظهارات متفاوتی درباره آن از سوی مسئولان کشور شنیده می‌شود، بحث حضور بازرسان آژانس در کشور است. مجلس دوازدهم چند روز پس از پایان جنگ، قانون الزام دولت به تعلیق همکاری با سازمان (آژانس) بین‌المللی انرژی اتمی را به‌صورت مشروط به تصویب رساند، اما برخی از تصمیم‌گیری‌ها را منوط به گزارش سازمان انرژی اتمی و تصویب شورای عالی امنیت ملی دانست.
با این حال، حضور دوباره گروهی از بازرسان آژانس در کشور با واکنش تند نمایندگان مجلس روبه‌رو شد. نمایندگانی که طیف سیاسی آنان به سعید جلیلی نزدیک بودند، ضمن هجمه به عباس عراقچی و مسعود پزشکیان، مدعی شدند که شورای عالی امنیت ملی قانون مجلس را دور زده است.
امضای توافق میان ایران و آژانس، مشهور به توافق قاهره، هم اگرچه به‌صورت مشروط نوشته شده بود، اما بار دیگر اجازه حضور دوباره به بازرسان آژانس در کشور را داد. وزیر امور خارجه نیز پس از رأی‌گیری شورای امنیت سازمان ملل درباره پیش‌نویس قطعنامه مشترک چین و روسیه برای تمدید مفاد قطعنامه ۲۲۳۱، تأکید کرد که «بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم‌اکنون در ایران حضور دارند و مطابق توافق اخیر میان تهران و آژانس، در حال بازرسی از تأسیسات هسته‌ای کشور هستند.»
رئیس‌جمهور هم بعد از بازگشت از سفر نیویورک گفت: «در مذاکره با اروپایی‌ها قبول کردیم که بازرسان آژانس بیایند، گفتیم آماده‌ایم در مورد اورانیوم‌های غنی‌شده شفاف‌سازی کنیم، اما باز هم بهانه جدید آوردند.» اما این اظهارات در حالی مطرح شده که انتظار می‌رود بعد از فعال شدن مکانیسم ماشه، توافق قاهره لغو شده و ایران تصمیم جدیدی را درباره نوع تعاملات خود با آژانس و کشورهای اروپایی بگیرد. چنانچه لاریجانی هم به‌عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی هشدار داده بود که «در صورت بازگشت تحریم‌های سازمان ملل، ایران همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را متوقف خواهد کرد.»
تصمیم گیری ایران
حال، با فعال شدن مکانیسم ماشه، ایران بار دیگر در مسیر پیچیده‌ای از مواجهه با فشارهای بین‌المللی قرار گرفته است؛ مسیری که نه فقط تصمیم‌های هسته‌ای، بلکه فضای سیاسی و دیپلماتیک و حتی اقتصادی کشور را نیز تحت‌تأثیر خود قرار می‌دهد. در حالی‌که برخی مسئولان و نمایندگان از احتمال خروج ایران از NPT یا توقف همکاری با آژانس سخن می‌گویند، گروهی دیگر همچنان بر ادامه تعامل با نهادهای بین‌المللی تأکید دارند. این تناقض در میان گفتار مسئولان نشان می‌دهند که کشور هنوز برای گرفتن تصمیم خود دچار اضطراب است و صدای واحدی از سوی مقامات شنیده نمی‌شود.
آنچه امروز و در ساعات آینده اهمیت دارد، چگونگی تصمیم‌گیری نهایی از سوی مسئولان عالی‌رتبه در تهران است؛ تصمیمی که می‌تواند مسیر پرونده هسته‌ای ایران را دستخوش تغییری جدی کند. حالا همه نگاه‌ها به داخل کشور دوخته شده تا مشخص شود سیاست ایران در برابر بازگشت تحریم‌ها، بر پایه تقابل خواهد بود یا مذاکره و مدیریت تنش؟
۲۹۲۱۵
