پیشگیری از اعتیاد در نوجوانان: وظایف و مسئولیت‌های والدین

۱۴ درصد معتادان‌ کشور بین ۱۵ تا ۱۹ سال سن دارند این آمار نشان از یک فاجعه است که می تواند تبعات نامناسبی را در جامعه داشته باشد همین موضوع سبب شده که در این یادداشت، راهکارهایی برای کمک به والدین در پیشگیری از اعتیاد فرزندانشان ارائه ‌کنیم.

استقلال خواهی نوجوان

از جمله خصوصیات دوران نوجوانی استقلال خواهی و استقلال طلبی است، میل به استقلال‌طلبی در نوجوانان، به ویژه پسران، در این سنین افزایش می‌یابد به‌طوری‌که نصیحت و کنترل بیش از حد از سوی والدین را عاملی برای طغیان می‌دانند، بنابراین این ویژگی می‌تواند دریچه‌ی افتادن در دام اعتیاد باشد.

نوجوانی که در جمع دوستان، سیگار یا مواد مخدر به او تعارف می‌شود و او برای اینکه بچه یا ترسو به نظر نرسد، آن را امتحان می‌کند.

حال وظیفه ی ما به عنوان والدین چیست؟

اولین گام در این زمینه عبارت است از آموزش که طلیعه این آموزش، ارتباط صحیح با فرزندان می باشد، مثلا یک سال قبل از تغییرات جسمی در وجود فرزند و قبل از ورود به دوره‌ی نوجوانی و تغییرات خلقی، آموزش های جدی را در زمینه ی دوست‌یابی، شناخت خطرات پیش‌روی، مثل اعتیادرا با وی به گفتگو بنشینیم و با بها دادن و افزایش عزتمندی او از پذیرش این آموزش ها و پیاده کردن آن در آینده‌ی نه چندان دورش به او کمک کنیم.

در تصمیم‌گیری‌های مهم خانه، مانند خرید مبل یا لوازم منزل، نظر او را بپرسید و به او اجازه دهید در انتخاب‌ها مشارکت کند. او را در برنامه‌ریزی مسافرت‌ها یا تفریحات خانوادگی مشارکت دهید و به علایق و نظرات او احترام بگذارید.تا حس ارزشمندی به او دست دهد.

تقویت عزت نفس در نوجوانان، آن‌ها را در برابر وسوسه‌ها و خطرات، از جمله اعتیاد، مقاوم‌تر می‌کند. همانطور که امام علی (ع) فرموده‌اند: ‘هر کس که عزت نفسش خدشه‌دار شود، در امان نیست .

نیاز به هیجان 

نکته‌ی دیگر این که نوجوان در این سن بیش از قبل به هیجان در زندگی‌اش و ترشح هورمون‌های شادی (اندروفین و دوپامین) احتیاج دارد.

به طور طبیعی این هورمون‌ها وقتی احساس شادی و خوشحالی در زندگی به ما دست می‌دهد ترشح می‌شود.

سرزنش و انتقاد مداوم می‌تواند ترشح این هورمون‌ها را در نوجوان کاهش دهد و او را به سمت راه‌های ناسالم برای رسیدن به شادی، مانند مواد مخدر، سوق دهد و برای رسیدن به حس خوشحالی یکی از دام‌هایی که سر راه وی پهن شده، رفتن به سمت مواد مخدر است.این نکته را بدانید که مصرف مواد مخدر، به طور موقت، باعث افزایش ترشح این هورمون‌ها می‌شود و حس لذت و سرخوشی کاذبی را به فرد القا می‌کند.

فردی که احساس شادی و خوشحالی حقیقی را در زندگی تجربه نکند افتادنش در این دام بسیار بیشتر از افرادی است که احساس لذت و شادی را در خانواده حس می‌کنند.

والدین نقش بسیار زیادی در زمینه‌ی پیشگیری فرزندان از افتادن در دام اعتیاد را با افزایش عزت نفس وی و احساس لذت واقعی با نوع برخورد و ارتباط خود با همسر و فرزندمان در زندگی خانوادگی خویش، دارند.

پر کردن اوقات فراغت 

یکی از عوامل خطرناک برای نوجوانان، اوقات فراغت بدون برنامه و هدف است که می‌تواند آن‌ها را به ورطه خطرناک اعتیاد بکشند. والدین نوجوان موظف‌اند با توجه به استعدادی که فرزندشان دارد به شناسایی دقیق و شکوفا شدن آن استعداد کمک کنند.   علاوه بر پر شدن اوقات فراغت، نتیجه‌ی این عمل می تواند یادگیری مهارت‌هابی، در  کنار تحصیل آکادمیک فرزند باشد. و به مرور زمینه را برای خلاقیت و ورود به عرصه ی تولید و اشتغال در آینده فراهم نمایند.

تقویت بعد معنوی 

تقویت باورهای مذهبی و معنوی در کنار عزت نفس بالا، می‌تواند نوجوان را در برابر وسوسه‌ها و خطرات، از جمله اعتیاد، محافظت کند، مقداری از این حس عزت نفس را می توان از طریق معنویت و دین‌داری با صمیمیت به فرزندمان الغا کنیم. با او درباره اهمیت نماز و فواید معنوی و اخلاقی آن صحبت کنید.

می‌توانید با او به مسجد بروید و در نماز جماعت شرکت کنید. همچنین می‌توانید با او درباره مضرات سیگار و مواد مخدر صحبت کنید و از تجربیات و داستان‌های واقعی برای او بگویید

بهبود روحیه با ورزش

تغییرات هورمونی در دوران بلوغ می‌تواند باعث نوسانات خلقی و تحریک‌پذیری در نوجوانان شود. ورزش می‌تواند راهی سالم برای تخلیه این انرژی‌ها و رسیدن به آرامش باشد. مصرف مواد مخدر، به طور موقت، باعث افزایش ترشح این هورمون‌ها می‌شود، اما این آرامش پایدار نیست و در نهایت به مشکلات و آسیب‌های جدی منجر خواهد شد. ورزش‌های هوازی مانند پیاده‌روی سریع، دویدن یا شنا، می‌توانند به ترشح طبیعی این هورمون‌ها کمک کنند و به نوجوان در رسیدن به آرامش و تعادل روحی کمک کنند.

در آغوش کشیدن نوجوان

نوازش و بوسیدن فرزندتان، حتی اگر بزرگ شده است، فراموش نکنید. ابراز محبت و توجه، به او احساس امنیت و ارزشمندی می‌دهد و به تقویت رابطه شما با او کمک می‌کند شاید همه ی این کارها وقت گیر و سخت باشد اما بدانیم پرورش فرزندان بخشی از وظیفه ی ما در زندگیست و مطمأنا با اعمال این رفتارها، آسایش در دنیا و آخرت را به خود و فرزندانمان، هدیه می کنیم و چه نیکو هدیه ای!!!

نویسنده: شادی ورشوچی، روانشناس کودک