مهدوی کنی؛ سیاستمداری که راه میانه را برگزید/ از وزارت کشور تا ریاست بر مجلس خبرگان رهبری
مهدوی‌کنی در سال ۱۳۲۸ در سفری تبلیغی به کاشان اولین رویارویی خود را با مأموران رژیم پهلوی رقم زد. در این حادثه مورد ضرب و شتم قرار گرفت و یک روز بازداشت شد که واکنش شدید آیت‌الله العظمی بروجردی را در مقابل دولت در پی داشت.
به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، امروز ۲۹ مهر یازدهمین سالروز درگذشت آیت‌الله محمدرضا مهدوی‌کنی در سال ۱۳۹۳ است.
بنابر روایت ایسنا، همزمان با آغاز قیام آیت‌الله سید روح‌الله موسوی خمینی در مهر ۱۳۴۱ و آغاز نهضت، به پیشنهاد تولیت وقت مسجد جلیلی به عنوان امام جماعت مسجد عهده‌دار مسائل شرعی مردم محله ایرانشهر و فردوسی تهران شد و به تدریج حضور پررنگ‌تری در مسائل سیاسی و اجتماعی عصر پهلوی پیدا کرد.
با اینکه از آغاز اقدامات تبیینی حجت‌الاسلام سید مجتبی میرلوحی معروف به نواب‌صفوی و تولد تشکل سیاسی او «جمعیت فداییان اسلام» در سال ۱۳۲۴ با این تشکل سیاسیِ جوان همراه شد، اما مشی و مرامش اعتدال و میانه‌روی بود و در منازعات محلی و حتی بعدها در اختلافات و دعواهای سیاسی، در جایی که به عنوان حَکَم و قاضی طرف مشورت قرار می‌گرفت و ریش‌سفیدی لازم بود، راه میانه را بر می‌گزید تا «نه سیخ بسوزد و نه کباب.» و در حد توان کاری کرد تا «هم خدا راضی باشد و هم بنده خدا.»
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا مهدوی‌کنی از طلاب و شاگردان مبارز در دوران نهضت امام خمینی در دوران قبل از انقلاب و از روحانیون مسوول در کمیته‌های انقلاب اسلامی، شورای انقلاب، وزارت کشور، شورای نگهبان، دانشگاه امام صادق (ع)، مجمع تشخیص مصلحت نظام و در نهایت دبیرکلی جامعه روحانیت مبارز تهران در دوران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بود.
او ۸۳ سال بعد از تولدش و در بیست و پنجمین مراسم سالگرد ارتحال امام خمینی در تاریخ ۱۴ خرداد ۱۳۹۳ سکته قلبی کرد و ۴ ماه و نیم بعد در تاریخ ۲۹ مهر ۱۳۹۳ دار فانی را وداع گفت.
محمدرضا کیست؟
حاصل ازدواج اسدالله و فاطمه در ۱۴ مرداد ۱۳۱۰ در محله سرآسیاب روستای کن تهران متولد شد و چهارمین فرزند پسر خانواده بود و سه خواهر هم داشت. نام فامیلی اش ابتدا حاج‌باقری بود، اما بعدا به مهدوی‌کنی تغییر کرد.
او دبستان را از سال ۱۳۱۷ در مدرسه بهمن کن آغاز کرد و تا ششم ابتدایی در آن مدرسه درس خواند. بعد از آن به تشویق پدر به طلبگی علاقمند شد و از سال ۱۳۲۴ به مدت دو سال و نیم در مدرسه لرزاده و در ادامه در مدرسه سپهسالار نزد اساتید مختلفی از جمله حجت‌الاسلام علی‌اکبر برهان درس خواند. او در سال ۱۳۲۷ برای ادامه تحصیل به قم رفت و به مدارس علوم دینی، فیضیه و حجتیه رفت و دروس عالی حوزوی را نزد آیات عظام سید محمدحسین طباطبائی، سید حسین بروجردی، سید روح‌الله موسوی خمینی، صدرالدین صدر، سید محمد حجت و احمد خوانساری آموخت.
محمدرضا در قم هم‌مباحثه‌ای محمد محمدی گیلانی، محمد امامی کاشانی، محمود شمس و آقا شیخ محمود بود. آنان در سال ۱۳۲۷ تشکلی به نام «مجمع سیاسی طلاب» تشکیل دادند که به عنوان زیربنای فعالیت های سیاسی و مبارزه با تفکرات کمونیستی و ماتریالیستی مورد بهره‌برداری قرار گرفت. او در همان زمان با اعضای جمعیت فداییان اسلام آشنا شد و در کنار تحصیل علوم دینی و تبلیغی به مسائل سیاسی پرداخت.
مهدوی‌کنی در سال ۱۳۲۸ در سفری تبلیغی به کاشان اولین رویارویی خود را با مأموران رژیم پهلوی رقم زد. در این حادثه مورد ضرب و شتم قرار گرفت و یک روز بازداشت شد که واکنش شدید آیت‌الله العظمی بروجردی را در مقابل دولت در پی داشت.
وی یک سال بعد در سال ۱۳۲۸ با دختر آیت‌الله حاج شیخ زین‌العابدین سرخه‌ای ازدواج کرد و حاصل ازدواجش دو دختر و یک پسر بود.
مهدوی‌کنی ۱۳ سال بعد موفق به اخذ درجه اجتهاد از اساتید و مراجع به‌نام حوزه علمیه قم شد و در سال ۱۳۴۰ به تهران برگشت. اولین مسوولیت او امام جماعت مسجد جلیلی تهران بود که به پیشنهاد تولیت وقت این مسجد منصوب و همزمان به تدریس دروس حوزوی در مدرسه مروی مشغول شد. مسجد جلیلی بعد از غائله قیام ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲ و تبعید امام به ترکیه به کانونی برای سازماندهی فعالیتهای سیاسی مهدوی‌کنی تبدیل شد.
محمدرضا خود در خاطره‌ای از آن دوران نوشت: «شب ۲۳ رمضان سال ۱۳۵۳ بود که در مسجد جلیلی مشغول مراسم احیا بودم که مرا به کلانتری احضار و بعد از آن به بوکان کردستان تبعید نمودند و پس از گذشت سه ماه مجددا از آنجا به مهاباد و بعد راهی تهران کردند.»
وی ضمن بیان مسائل مذهبی، به معرفی شخصیت امام خمینی به عنوان مرجع تقلید پرداخت. بیان فتوا و نظرات امام توسط وی در این مسجد، سبب برانگیخته‌شدن مأموران رژیم پهلوی و احضار پی‌درپی او به «کلانتری» و تحت کنترل قرار گرفتن وی شد.
در کنار فعالیتهای تبلیغی به همراه حجج اسلام محمد حسینی بهشتی، محمد مفتح، عبدالکریم موسوی اردبیلی و اکبر هاشمی رفسنجانی مجموعه فعالیتهای تحقیقاتی و مطالعاتی در زمینه علوم قرآنی و به اتفاق حجج اسلام سید محمود طالقانی، حسن لاهوتی، محمدجواد باهنر، مرتضی مطهری و اکبر هاشمی رفسنجانی جلسات دوره‌ای و مستمری را برای فعالیتهای سیاسی و تبلیغی موثر انجام داد. با اطلاع حکومت از این اقدامات وی در سال ۱۳۴۸ ممنوع‌المنبر شد. با این حال مهدوی‌کنی به فعالیتهای سیاسی خود در مسجد جلیلی ادامه داد و همین مسئله موجب شد بر اساس گزارش شهربانی کل کشور در تاریخ چهارم شهریور ۱۳۵۴ به اتهام برهم زدن آرامش و نظم عمومی و تایید این گزارش در کمیسیون حفظ امنیت اجتماعی تهران به سه سال تبعید به شهرستان بوکان محکوم شد.
با اوج‌گیری قیام مردمی علیه رژیم پهلوی او نیز در سازماندهی امور انقلاب دخالت بیشتری یافت و ۳ ماه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی به دستور امام امت به عضویت شورای انقلاب درآمد و در همین کسوت به عضویت کمیته استقبال از امام درآمد و در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ استقبال با شکوهی از امام انجام داد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز واسط بین شورای انقلاب و دولت موقت شد و در جلسات دولت شرکت کرد. پس از تشکیل کمیته انقلاب اسلامی به پیشنهاد آیت‌الله مطهری و به دستور امام به‌عنوان رئیس کمیته‌ی انقلاب اسلامی منصوب شد پس از آن در ۲۱ آبان ۱۳۵۸ به عنوان مشاور و وزیر کشور منصوب شد و پس از استعفای دولت موقت به عنوان کفیل ریاست جمهوری و در کسوت سرپرست وزارت کشور اولین انتخابات مجلس شورای اسلامی و اولین انتخابات ریاست جمهوری را برگزار کرد.
پس از انتخاب سید ابوالحسن بنی‌صدر به عنوان اولین رییس جمهور نظام نوپای سیاسی ایران آیت‌الله مهدوی‌کنی در تاریخ ۲۰ شهریور ۱۳۵۹ به عنوان وزیر کشور از مجلس شورای ملی رأی اعتماد گرفت. در پی عزل ابوالحسن بنی‌صدر از ریاست جمهوری در تیر ۱۳۶۱ بار دیگر در ریاست جمهوری محمدعلی رجایی در ۱۴ مرداد ۱۳۶۰ به عنوان وزیر کشور ابقاء شد. او از ۱۰ آبان ۱۳۶۰ در کسوت دبیر کل جامعه روحانیت مبارز تهران انتخاب شد. وی در همان سال به همراه برخی شخصیت‌های سیاسی و علمی دانشگاه امام صادق (ع) را تاسیس کرد و ریاست آن را بر عهده گرفت.
۱۴ اردیبهشت ۱۳۶۸ زمانی است که آیت‌الله مهدوی‌کنی از سوی امام به عضویت شورای بازنگری قانون اساسی انتخاب شد. او در انتخابات ۱۷ اسفند ۱۳۸۹ هیأت رئیسه مجلس خبرگان رهبری شرکت کرد و به عنوان رئیس این مجلس انتخاب شد.
وی آثار مکتوبی در زمینه تاریخ قرآن و اقتصاد اسلامی دارد. همچنین تقریرات دروس اصول و فقه امام خمینی را به عربی ترجمه کرد، اما هیچ یک از این آثار به چاپ نرسید. نکته‌های آغاز در اخلاق عملی تنها اثر منتشر شده از وی است.
او پس از شرکت در بیست و پنجمین مراسم ارتحال امام خمینی در تاریخ ۱۴ خرداد ۱۳۹۳ سکته قلبی کرد و چهار ماه و نیم بعد در تاریخ ۲۹ مهر ۱۳۹۳ در ۸۳ سالگی دار فانی را وداع کرد.
۲۹۲۱۸
