شوکه کننده از قیمت ها: افزایش چشمگیر هزینه سبد غذایی در فروردین ۱۴۰۴ | هزینه حداقل معیشت هر خانوار چقدر شد؟
هزینه معیشت یک خانوار سه نفره در سال ۱۴۰۴ به بیش از ۲۳ میلیون تومان افزایش یافته است، که نشان‌دهنده فشار اقتصادی شدید بر خانوارهای ایرانی است.
تأمین تغذیه سالم برای هر فرد مستلزم مصرف منظم گروه‌های متنوع غذایی است تا از ابتلا به بیماری‌های ناشی از سوءتغذیه جلوگیری شود. هزینه تهیه این اقلام غذایی، به دلیل ارتباط مستقیم با سلامت جسمی، حتی در شرایط کاهش درآمد نیز معمولاً از سبد مصرفی خانوار حذف نمی‌شود. در همین راستا، مراکز علمی برجسته کشور از جمله انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی و دانشکده علوم تغذیه دانشگاه علوم پزشکی تهران، الگویی تحت عنوان «سبد غذایی بهینه» طراحی کرده‌اند که ترکیبی استاندارد از گروه‌های غذایی ضروری برای تأمین نیاز‌های روزانه بدن ارائه می‌دهد. قیمت این سبد در فروردین ۱۴۰۴ نسبت به مدت مشابه در سال قبل بیش از ۴۵ درصد افزایش یافته است.
با وجود سهم بالای خوراکی در سبد مصرف خانوار، بر اساس داده‌های اخیر دسترسی به الگوی تغذیه‌ای استاندارد برای بخش قابل توجهی از جامعه، با دشواری‌های فزاینده‌ای همراه شده است. افزایش ماهانه قیمت کالا‌های اساسی و جهش هزینه‌های سبد غذایی در ماه‌هایی مانند دی و اسفند، فشار اقتصادی مضاعفی بر خانوار‌ها وارد کرده است.
با تحلیل داده‌های رسمی منتشر شده توسط مرکز آمار ایران، شاخصی ویژه برای محاسبه «هزینه ماهانه تأمین سبد غذایی مطلوب» توسعه داده است که نشان می‌دهد در اسفند ماه این هزینه برای هر فرد از سه میلیون تومان فراتر رفته است.
سبد پیشنهادی اکوایران مشتمل بر ۱۳ گروه کالایی است که با هدف پوشش نیاز‌های تغذیه‌ای با حداقل هزینه طراحی شده است. برای کاهش هزینه‌ها، اقلام اقتصادی‌تر و پرمصرف‌تر همچون برنج وارداتی و حبوباتی مانند عدس و لپه در اولویت قرار گرفته‌اند. گرچه این سبد می‌تواند با اقلام مغذی‌تر تکمیل شود، اما در راستای حفظ حداقلی بودن هزینه‌ها، چنین توسعه‌ای مدنظر قرار نگرفته است؛ بنابراین سبد اکوایران به لحاظ اقلام جزئی تفاوت‌هایی با سبد انستیتو تغذیه دارد.
برای مثال، در سبد انستیتو گروه لبنیات و مقدار مصرف مطلوب آن ذکر شده در حالی که اکوایران لبنیات را به «شیر»، «ماست»، «پنیر» و «کره» تقسیم کرده و حجم مورد نیاز برای مصرف ماهانه لبنیات را بین این ۴ مورد به شکل مساوی تقسیم کرده است.
تفاوت این سبد با «سبد شاخص قیمت مصرف‌کننده» مرکز آمار در دو بعد است: تمرکز بر تأمین حداقل نیاز‌های غذایی فردی و تفاوت در روند نوسانات قیمتی نسبت به تورم عمومی. این ویژگی‌ها، سبد غذایی را به معیاری مستقل برای سنجش فشار اقتصادی بر تغذیه خانوار‌ها تبدیل می‌کند.
طبق محاسبات و بر اساس گزارش «متوسط قیمت خوراکی‌های منتخب در مناطق شهری» مرکز آمار، در فروردین امسال تهیه لبنیات برای یک فرد حدود ۹۰۰ هزار تومان هزینه داشته است. بر اساس آن چه که پیشتر به آن اشاره شد، گروه لبنیات در جدول انستیتو تغذیه به ۴ نوع کالای لبنی پرمصرف تقسیم شده است.
بر اساس این تقسیم‌بندی، هر فرد باید ۴.۵ لیتر شیر، ۳ کیلوگرم ماست، ۷۵۰ گرم پنیر و ۷۵۰ گرم کره در طول یک ماه مصرف کند. هزینه تامین دو مورد اول به ترتیب ۱۹۷ هزار تومان و ۱۸۱ هزار تومان بوده است. مبلغ مورد نیاز برای تامین پنیر و کره به مقدار اشاره شده نیز به ترتیب ۱۲۱ هزار تمان و ۴۴۷ هزار تومان است؛ بنابراین از بین کالا‌های لبنی مختلف، بیشترین هزینه به «کره» اختصاص دارد.
اما لبنیات تنها گروه خوراکی نبوده که در فروردین شاهد افزایش قیمت بوده و سهم بالایی از مخارج خوراکی هر فرد را به خود اختصاص داده است؛ گوشت، میوه‌جات و برنج نیز نقش مهمی در تورم خوراکی اول سال ایفا کرده‌اند.
طبق مقادیر توصیه شده، هر فرد باید در ماه ۲ کیلو و ۱۰۰ گرم برنج مصرف کند. اگر مبنا برنج خارجی درجه یک باشد، هزینه تامین این بخش از خوراک هر فرد در فروردین به ۱۷۱ هزار تومان رسیده است. گوشت گاو یا گوساله نیز به ازای هر ۹۰۰ گرم ۵۴۱ هزار تومان هزینه ایجاد کرده است. از طرفی، هر فرد برای تامین ۳ کیلوگرم پرتقال و ۳ کیلوگرم سیب باید به ترتیب ۱۸۵ هزار تومان و ۲۳۴ هزار تومان هزینه کند.
با توجه به مقادیری که گفته شد، هر فرد در فروردین امسال برای تهیه این سبد خوراکی باید ۳ میلیون و ۱۵۷ هزار و ۱۵۹ تومان هزینه کند.
این رقم نسبت به اسفندماه ۴.۹۳ درصد و نسبت به فروردین سال قبل ۴۷.۳ درصد رشد کرده است. بالاتر بودن رشد ماهانه قیمت این سبد نسبت به تورم ماهانه کل کشور (۳.۹ درصد) نشان می‌دهد که سرعت افزایش قیمت اقلام خوراکی اساسی و ضروری برای یک فرد از سرعت افزایش قیمت کل اقلام سبد مصرف یک خانوار در ابتدای امسال بالاتر بوده است.