شورای عالی بورس در تنگنا | بازار سرمایه با نادانی و اشتباه در آستانه فروپاشی

شورای عالی بورس درگیر مشکلات داخلی است و مردم در این میان ضرر می‌کنند. آیا برای نجات بازار سرمایه دیر نشده؟صفحه فردا پاسخ می دهد.

در سال‌های اخیر، مشکلات حکمرانی در بازار سرمایه کشور به چالشی بزرگ برای سرمایه‌گذاران و مردم تبدیل شده است. ضعف در تصمیم‌گیری‌ها، تعارض منافع و ضعف در شفافیت باعث شده که بسیاری از مردم در معرض ضرر قرار گیرند. این گزارش بررسی می‌کند که چگونه حکمرانی ضعیف در شورای عالی بورس می‌تواند به بحران‌های اقتصادی منجر شود و چه اقداماتی برای اصلاح آن نیاز است.

حکمرانی ضعیف در بازار سرمایه و تاثیرات آن بر مردم

بازار سرمایه به عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد کشورها، نقشی اساسی در تأمین مالی پروژه‌های اقتصادی و توسعه دارد. این بازار همچنین به عنوان مکانی برای سرمایه‌گذاری مردم و تأمین بازده‌های مالی برای آنان شناخته می‌شود. اما در صورتی که حکمرانی در این بازار به درستی انجام نشود، نه تنها سرمایه‌گذاران بلکه اقتصاد کل کشور نیز با مشکلات جدی روبرو خواهد شد.

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی مفصل به بررسی چالش‌های حکمرانی در شورای عالی بورس پرداخته است. در این گزارش به آسیب‌شناسی وضعیت موجود پرداخته شده و دلایل ضعف حکمرانی در بازار سرمایه مشخص شده است. براساس این گزارش، یک حکمرانی ضعیف می‌تواند به بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران و ایجاد التهاب در بازارهای مالی منجر شود که نتیجه آن متضرر شدن مردم خواهد بود.

ابعاد مختلف حکمرانی ضعیف در شورای عالی بورس

یکی از مهم‌ترین چالش‌های حکمرانی در بازار سرمایه، ضعف در طراحی و اجرا در ساختار شورای عالی بورس است. به گفته کارشناسان، این شورا با توجه به ترکیب اعضای آن و نحوه تصمیم‌گیری‌ها، به سادگی دچار تعارض منافع می‌شود. تصمیمات اتخاذ شده در شورای عالی بورس اغلب تحت تاثیر عوامل سیاسی و غیرکارشناسی قرار می‌گیرد که این مسئله باعث کاهش شفافیت و کارایی در بازار می‌شود.

تعارض منافع در تصمیم‌گیری‌ها

یکی از آسیب‌های عمده حکمرانی در بازار سرمایه، وجود تعارض منافع در تصمیم‌گیری‌ها است. بسیاری از اعضای شورای عالی بورس ممکن است در برخی از تصمیمات، به جای توجه به منافع عمومی، منافع شخصی یا گروهی خود را در نظر بگیرند. این مسئله می‌تواند موجب بروز نوسانات شدید در بازار و ضرر به سرمایه‌گذاران شود. در واقع، هر گونه تصمیم‌گیری که بدون توجه به شفافیت و اصول حکمرانی صحیح اتخاذ شود، می‌تواند به بحران‌های جدی منجر گردد.

ضعف در شفافیت و پاسخگویی

مسئله دیگری که در حکمرانی ضعیف در شورای عالی بورس مشاهده می‌شود، عدم شفافیت در تصمیمات و فعالیت‌های این شورا است. بسیاری از تصمیمات به شکلی غیرشفاف گرفته می‌شود و حتی اعضای این شورا نیز نسبت به تصمیمات اتخاذ شده و تاثیرات آن بر بازار پاسخگو نیستند. در نتیجه، این وضعیت به ایجاد بی‌اعتمادی در میان سرمایه‌گذاران و سایر ذی‌نفعان بازار می‌انجامد.

مداخله دولت در شورای عالی بورس

یکی دیگر از عواملی که حکمرانی ضعیف را در بورس تقویت می‌کند، مداخله بیش از حد دولت در تصمیمات این شورا است. مداخله‌های سیاسی در مسائل اقتصادی می‌تواند به فساد و تصمیم‌گیری‌های غیرمنطقی منجر شود که در نهایت به زیان عموم مردم خواهد بود.

ناکارآمدی در بهره‌گیری از ظرفیت‌های تخصصی

شورای عالی بورس باید از ظرفیت‌های کارشناسی و تخصصی برای تصمیم‌گیری‌های بهتر استفاده کند، اما متاسفانه این ظرفیت‌ها به درستی در تصمیم‌گیری‌های بازار به کار گرفته نمی‌شود. این مسئله موجب می‌شود که بسیاری از تصمیمات، نه بر مبنای تحلیل‌های کارشناسی، بلکه بر اساس مسائل غیرکارشناسی اتخاذ شوند.

راهکارهای اصلاحی برای بهبود حکمرانی در بازار سرمایه

با توجه به آسیب‌شناسی‌های موجود، کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس پیشنهاداتی برای بهبود حکمرانی در شورای عالی بورس ارائه داده‌اند. از جمله این پیشنهادات می‌توان به کاهش تعارض منافع، افزایش شفافیت، تقویت استقلال شورا و پاسخگویی به مردم و نهادهای نظارتی اشاره کرد.

افزایش شفافیت و پاسخگویی

یکی از مهم‌ترین اقدامات برای بهبود حکمرانی در شورای عالی بورس، افزایش شفافیت و پاسخگویی است. با برقراری مکانیسم‌های شفاف برای اتخاذ تصمیمات و ارائه گزارش‌های دقیق به عموم مردم، می‌توان به اعتمادسازی در بازار کمک کرد.

استقلال و کاهش مداخله دولت

برای بهبود حکمرانی در بازار سرمایه، لازم است تا استقلال شورای عالی بورس تقویت شود. کاهش مداخله‌های سیاسی و دولتی می‌تواند زمینه‌ساز تصمیم‌گیری‌های بهتر و کارآمدتر باشد. همچنین باید در انتخاب اعضای شورا، معیارهای تخصصی و شفافیت بیشتری در نظر گرفته شود.

تخصصی شدن تصمیمات

یکی دیگر از راهکارهای بهبود حکمرانی، تخصصی‌تر شدن تصمیمات و سیاست‌گذاری‌های بازار سرمایه است. برای این منظور باید از افراد متخصص و با تجربه در حوزه‌های مالی و اقتصادی برای تصمیم‌گیری‌های مهم استفاده شود. این افراد می‌توانند با تحلیل دقیق‌تر وضعیت بازار، تصمیمات بهتری اتخاذ کنند.

تجربیات جهانی و چگونگی اعمال آنها در بازار سرمایه ایران

در بسیاری از کشورهای پیشرفته، حکمرانی در بازار سرمایه با توجه به تجربیات جهانی و مدل‌های موفق بین‌المللی، به شکل بسیار بهتری مدیریت می‌شود. در این کشورها، به شفافیت، استقلال و پاسخگویی در تصمیمات توجه ویژه‌ای می‌شود. ایران نیز می‌تواند از این تجربیات استفاده کرده و مدل حکمرانی در شورای عالی بورس را بهبود بخشد.

چالش‌های حکمرانی شورای عالی بورس

در ادامه آمده است: با بررسی قانون بازار اوراق بهادار و آن‌چه که در عمل رخ داده مشخص می شود چالش‌های حکمرانی متعددی در بازار سرمایه وجود دارد. شورای عالی بورس در تصمیم گیری ها و اجرای وظایفی که در قانون برای آن ذکر شده دارای تعارضات منافع جدی است. اصلاح این چالش تنها در سطح قانون امکان‌پذیر بوده و ضروری است تا قانونگذار در اصلاح قانون مزبور به آن توجه لازم را داشته باشد.

تعارض منافع

کارشناسان این مرکز تاکید کرده‌اند؛ منظور از تعارض منافع به معنای امکان وقوع سو استفاده از موقعیت است و به معنای تحقق سو استفاده اعضای فعلی و سابق شورای عالی بورس از منصب نام برده نیست.

در ادامه گزارش مرکز پژوهش‌ها به مهم‌ترین انواع تعارض منافع در شورای عالی بورس اشاره شده است:

در سطح تصمیم گیری

ترکیب اعضای شورای عالی بورس نشان می دهد تعارض منافع در تصمیم گیری ها وجود دارد به بیان شفاف تر، وظایف شورای عالی بورس به طور مشخص موضوع بندهای ۱، ۲، ۴ و ۵ ماده ۴ قانون بازار اوراق بهادر با حضور اعضای بخش خصوصی شورای عالی بورس که به تصمیم گیری اقدام می کنند محل تعارض منافع در شورای عالی بورس است. اگر چه ضروری است تا نظرات بخش خصوصی وافراد خبره بازار اخذ شود اما داشتن حق رای و تصمیم گیری در حوزه هایی که ذی نفع آن هستند موقعیت های تعارض منافع را ایجاد می کند.

دلالت این تعارض منافع در دو سطح تصمیم گیری؛ ۱. تصمیم گیری‌ها، ناظر بر سیاستگذاری‌های اجرای و مقررات و ۲. تصمیم‌گیری‌های ناظر بر نظارت شورا بر اعضای خود، نمود می‌یابد و می‌تواند تصمیم گیری اعضای شورا را تحت تاثیر قرار دهد.

لزوم پیشگیری سوء استفاده از اطلاعات نهانی و محرمانه

شورای عالی بورس بالاترین رکن بازار است. اعضا این شورا به اطلاعات و داده های فراوانی دسترسی دارند که بخشی از آن محرمانه است و در دسترس عموم نیست و لذا رانت اطلاعاتی بالقوه‌ای را برای اعضای این شورا فراهم می‌آورد. این موضوع زمانی اهمیت پیدا می‌کند که افراد تصمیم‌گیر در شورای مزبور خود ذی‌نفع باشند و بتوانند از اطلاعات در جهت منافع شخصی یا سازمانی خود استفاده کنند.

ترکیب اعضای شورای عالی بورس

به نوشته کارشناسان یکی دیگر از چالش‌های حکمرانی و تصمیم‌گیری در شورای عالی بورس، آسیب ناظر بر ترکیب اعضای شورای عالی بورس است. در این خصوص ضروری است تا ترکیب اعضا در شورا به گونه‌ای باشد که بتوان از ظرفیت ایشان به شکل موثرتری در اجرای سیاستگذاری کلان بازار سرمایه و تصمیم‌گیری‌های صحیح و تخصصی بهره‌مند شد. در واقع اگرچه امروز با توسعه بازار تمام حوزه های اقتصادی به نحوی با این بازار مرتبط هستند اما ضروری است تا ترکیب اعضای شورای عالی بورس به گونه‌ای اصلاح شود که توان اجرای وظایف قانونی را، داشته باشد.

اما یکی از چالش های اجرای حکمرانی در بازار سرمایه کیفی نبودن جلسات شورای عالی بورس است. قسمتی از این چالش اجرایی به قانون بازار اوراق مربوط می شود و ضروری است تا اصلاحات بر اساس آن صورت گیرد. به طور مشخص دو حوزه در خصوص جلسات شورای عالی بورس باید مدنظر قرار بگیرد و ارتقا بیابد: ارتقای توان کارشناسی تصمیمات شورا و لزوم صرف زمان کافی برای انجام تکالیف توسط شورای عالی بورس.

ارتقای توان کارشناسی تصمیمات شورا

بازار سرمایه با توسعه دانش های متعدد و استقبال گسترده عمومی طی سال‌های اخیر رشد کرده است. از این رو ضروری است تا حکمرانی آن به طور تخصصی توسط افراد مرتبط با این حوزه صورت پذیرد. همچنین می‌توان بیشتر از ظرفیت کمیته‌های تخصصی ذیل شورای عالی بورس به منظور ارتقای سطح تصمیم گیری بهره‌مند شد. ضرورت دارد سازوکارهایی برای حضور موثر اعضا یا نمایندگان اعضا در در جلسات شورای عالی بورس لحاظ شود.

لزوم صرف زمان کافی برای انجام تکالیف قانونی در شورای عالی بورس

وظایف و مسوولیت هایی که در قانون بازار اوراق برای شورای عالی بورس در نظر گرفته شده بسیار گسترده و متنوع بوده و لازم است تا زمان مبسوط برای آن اختصاص یابد.

علاوع بر چالش های قانونی ذکر شده در خصوص حکمرانی در شورای عالی بورس، قانون بازار اوراق بهادار مصوب سال ۱۳۸۴ مجلس شورای اسلامی نیز دچار خلاء های قانونی پیرامون حکمرانی در بازار سرمایه است. به طور مشخص احکام قانونی صریحی در خصوص عزل اعضای شورای عالی بورس، کیفیت عزل اعضای هیات مدیره سازمان بورس، کیفیت عزل رئیس سازمان بورس، نحوه رسیدگی به تخلفات اعضای هیات مدیره و رئیس سازمان بورس و مواردی از این دست وجود ندارد.

جمع بندی

مرکز پژوهش‌های مجلس در پایان گزارش خود آورده است: بورس و اوراق بهادار و بازار سرمایه یکی از بازارهای مهم اقتصادی و مالی هر کشوری است که دولت ها و بخش غیردولتی می توانند به روش های متعددی نسبت به تامین مالی از آن اقدام کنند. حکمرانی بازار سرمایه یکی از محورهای کلیدی در تسهیل این کارکرد مهم است.

ارزیابی ها حاکی از آن است که باید این بازار، به طور عمده با سیاستگذاری شورای عالی بورس اصلاح شود و ارتقا یابد. ضعف در حکمرانی این بازار می تواند زمینه های التهاب و متضرر شدن آحاد مردم و ذی نفعان را موجب شود.

کلام آخر

ضعف در حکمرانی شورای عالی بورس نه تنها به زیان سرمایه‌گذاران و مردم می‌شود، بلکه می‌تواند به بحران‌های اقتصادی و التهاب در بازار سرمایه منجر شود. برای جلوگیری از این مشکلات، اصلاحات جدی در ساختار و عملکرد شورای عالی بورس ضروری است. با توجه به مشکلات موجود، نیاز به بازنگری در قوانین و ارتقای شفافیت و استقلال شورا به شدت احساس می‌شود. اصلاحات حکمرانی در بازار سرمایه، می‌تواند به تقویت اعتماد عمومی، جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی و در نهایت بهبود وضعیت اقتصادی کشور کمک کند.