سهام عدالت در آستانه تغییرات تاریخی قرار دارد.
سهام عدالت یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های اقتصادی در ایران است که با هدف توزیع عادلانه ثروت میان اقشار مختلف جامعه آغاز شد. طبق اعلام رییس اتاق تعاون ایران، هم‌اکنون ۴۹ میلیون نفر در کشور سهامدار این طرح هستند. با وجود گذشت چند سال از فرمان آزادسازی سهام عدالت، هنوز بسیاری از سهامداران نتوانسته‌اند به‌طور کامل از مزایای آن بهره‌مند شوند. سهام عدالت چیست و چرا اهمیت دارد؟
سهام عدالت در سال‌های گذشته به‌عنوان ابزاری برای مشارکت مردم در اقتصاد کشور معرفی شد. این سهام شامل مالکیت در شرکت‌های بزرگ دولتی و غیربورسی است که به مردم واگذار شده‌اند. هدف اصلی این طرح، کاهش فاصله طبقاتی و افزایش عدالت اجتماعی بوده است.
فرمان آزادسازی سهام عدالت؛ نقطه عطفی که اجرا نشد
در سال ۱۳۹۹، مقام معظم رهبری فرمان آزادسازی سهام عدالت را صادر کردند. این تصمیم می‌توانست تحول بزرگی در بازار سرمایه و اقتصاد خانوارها ایجاد کند. اما به گفته بهمن عبداللهی، رییس اتاق تعاون ایران، این روند به دلایل مختلف به‌طور کامل اجرا نشده و سهامداران هنوز با چالش‌هایی مواجه‌اند.
آمار سهامداران و ارزش سهام عدالت
طبق آخرین آمار، ۴۹ میلیون ایرانی سهامدار سهام عدالت هستند. این سهام شامل ۳۹ بنگاه بزرگ دولتی و ۱۳ بنگاه غیربورسی است. ارزش کل این دارایی‌ها حدود ۱۲۰۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده است. با این حال، امکان معامله مستقیم برای بسیاری از سهامداران هنوز فراهم نشده است.
نقش شورای عالی بورس در آزادسازی سهام عدالت
شورای عالی بورس اخیراً مصوباتی را برای تسهیل معامله سهام عدالت تصویب کرده است. پیش‌بینی می‌شود تا یک ماه آینده، سهامداران مستقیم بتوانند سهام خود را معامله کنند و نماد شرکت‌های مربوطه بازگشایی شود. این اقدام می‌تواند گامی مؤثر در تحقق عدالت اقتصادی باشد.
اقتصاد تعاون؛ ستون سوم اقتصاد در قرآن
عبداللهی در همایش تجلیل از تعاونی‌های برتر مازندران به اهمیت اقتصاد تعاون اشاره کرد. در قرآن کریم، تعاون به‌عنوان یکی از سه رکن اصلی اقتصاد معرفی شده است. این نوع اقتصاد نه‌تنها مالی، بلکه دارای کارکردهای اجتماعی و سیاسی گسترده‌ای است.
جایگاه تعاون در سیاست‌های اصل ۴۴
در سیاست‌های اصل ۴۴ قانون اساسی، جایگاه ویژه‌ای برای بخش تعاون در نظر گرفته شده است. این سیاست‌ها توسط مقام معظم رهبری ابلاغ و توسط مجلس تصویب شده‌اند. اما در عمل، آن‌طور که انتظار می‌رفت، اجرایی نشده‌اند و بخش تعاون با چالش‌های جدی مواجه است.
مقایسه جهانی: تعاونی‌های ایران در برابر اروپا
در حالی که گردش تجارت خارجی ایران حدود ۱۱۰ میلیارد دلار است، گردش مالی ۳۰۰ تعاونی اروپایی به ۲۶۰ میلیارد دلار می‌رسد. این مقایسه نشان می‌دهد که ظرفیت‌های تعاون در ایران به‌طور کامل مورد بهره‌برداری قرار نگرفته‌اند.
وضعیت تعاونی‌ها در ایران؛ آمار و چالش‌ها
در ایران، ۲۳۰ هزار تعاونی ثبت شده‌اند اما تنها ۱۰۵ هزار تعاونی فعال هستند. حدود ۱۲۰ هزار تعاونی متوقف شده‌اند. این آمار نشان‌دهنده ظرفیت بالای تعاون در تولید، خدمات، عدالت اجتماعی و کاهش فاصله طبقاتی است که به دلایل نامعلوم از چرخه فعالیت خارج شده‌اند.
عملکرد مجلس در توسعه تعاون
مجلس شورای اسلامی قوانین متعددی برای توسعه تعاون تصویب کرده است. اما طبق گفته رییس اتاق تعاون، حدود ۸۸ درصد از این قوانین هرگز اجرا نشده‌اند. این موضوع نشان‌دهنده نگاه شعاری به تعاون در کشور است.
نقش تعاونی‌ها در امنیت غذایی کشور
با وجود چالش‌ها، تعاونی‌ها همچنان نقش مهمی در اقتصاد کشور دارند. بیش از ۴۰ درصد محصولات کشاورزی ایران توسط تعاونی‌ها تولید می‌شود. این موضوع نشان‌دهنده اهمیت تعاونی‌ها در تأمین امنیت غذایی کشور است.
چالش تأمین مالی تعاونی‌ها
یکی از مهم‌ترین چالش‌های تعاونی‌ها، تأمین مالی است. اگرچه تلاش‌هایی برای افزایش سرمایه بانک توسعه و تعاون انجام شده، اما این اقدامات کافی نبوده‌اند. ضعف در مدیریت و نظارت نیز به مشکلات این بخش دامن زده است.
مازندران؛ قطب تعاون کشور
استان مازندران به‌عنوان یکی از استان‌های نمونه در حوزه تعاون شناخته می‌شود. تعامل و هماهنگی میان دستگاه‌ها و تعاونی‌ها موجب شده تا کمترین موانع در این بخش وجود داشته باشد. تعاونی‌های مازندران حتی در سطح جهانی نیز جایگاه قابل‌توجهی دارند.
وظایف مدیران تعاونی‌ها در دو جبهه
مدیران تعاونی‌ها باید در دو حوزه تلاش کنند:
تولید ثروت، ارزش افزوده و اشتغال‌زایی
تبیین و اقناع مسئولان کشور برای توجه جدی‌تر به بخش تعاون
این دو جبهه می‌توانند نقش تعاونی‌ها را در اقتصاد کشور تقویت کنند.
حساسیت ویژه مازندران نسبت به سهام عدالت
در استان مازندران، حساسیت ویژه‌ای نسبت به موضوع سهام عدالت وجود دارد. این استان با توجه به ظرفیت‌های بالای تعاونی‌ها، می‌تواند الگویی برای سایر استان‌ها در بهره‌برداری از سهام عدالت باشد.
آینده سهام عدالت؛ امید به بازگشایی نمادها
با توجه به مصوبات شورای عالی بورس، امید می‌رود که نماد شرکت‌های سهام عدالت به‌زودی بازگشایی شود. این اقدام می‌تواند زمینه‌ساز معامله مستقیم سهام توسط سهامداران و تحقق عدالت اقتصادی باشد.
نتیجه‌گیری: سهام عدالت و تعاون؛ دو بال توسعه مردمی
سهام عدالت و اقتصاد تعاون، دو ابزار قدرتمند برای توسعه مردمی و کاهش فاصله طبقاتی هستند. با اجرای کامل آزادسازی سهام عدالت و توجه جدی‌تر به بخش تعاون، می‌توان به سمت اقتصادی عادلانه‌تر و پایدارتر حرکت کرد.
