هزینه تأمین حداقل خوراک برای یک خانوار ۳.۱ نفره در تیر ۱۴۰۴ به بیش از ۱۱ میلیون تومان رسید.
اولین و مهم‌ترین اولویت یک خانوار، تامین خوراک و معیشت مورد نیاز خود است. اهمیت این امر برای خانوارهای فقیر و آسیب‌پذیر بیشتر نیز می‌شود. با این‌حال به‌نظر می‌رسد در ماه گذشته تامین حداقل خوراک برای خانوارهای نسبتا محروم و حداقل‌بگیر سخت‌تر شده است. چرا که مخارج برای تامین حداقل خوراک یک خانوار ۳.۱ نفره در تیرماه ۱۴۰۴ نسبت به خرداد ۵.۳ درصد و نسبت به ماه مشابه در سال گذشته بیش از ۵۷ درصد رشد داشته است. این‌ها درحالی است که تورم ماهانه و نقطه به نقطه تیرماه به ترتیب ۳.۵ درصد و ۴۱.۲ درصد برآورد شده‌اند.
در این گزارش سبد معیشتی اکوایران برای یک خانوار ایرانی و براساس اندازه این خانوار که معادل ۳.۱ است مورد محاسبه قرار گرفته است.
مختصری در مورد سبد معیشتی اکوایران
تأمین تغذیه سالم برای هر فرد مستلزم مصرف منظم گروه‌های متنوع غذایی است تا از ابتلا به بیماری‌های ناشی از سوءتغذیه جلوگیری شود. هزینه تهیه این اقلام غذایی، به دلیل ارتباط مستقیم با سلامت جسمی، حتی در شرایط کاهش درآمد نیز معمولا از سبد مصرفی خانوار حذف نمی‌شود. در همین راستا، مراکز علمی برجسته کشور از جمله انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی و دانشکده علوم تغذیه دانشگاه علوم پزشکی تهران، الگویی تحت عنوان «سبد غذایی بهینه» طراحی کرده‌اند که ترکیبی استاندارد از گروه‌های غذایی ضروری برای تأمین نیازهای روزانه بدن ارائه می‌دهد. اکوایران با استفاده از کلیات این سبد و مقادیر توصیه‌شده آن، سبد معیشت اکوایران را طراحی کرده است.
با وجود سهم بالای خوراکی در سبد مصرف خانوار، بر اساس داده‌های اخیر دسترسی به الگوی تغذیه‌ای استاندارد برای بخش قابل توجهی از جامعه، با دشواری‌های فزاینده‌ای همراه شده است. افزایش ماهانه قیمت کالاهای اساسی و جهش هزینه‌های سبد غذایی در سال‌های اخیر، فشار اقتصادی مضاعفی بر خانوارها وارد کرده است. اکوایران با تحلیل داده‌های رسمی منتشر شده توسط مرکز آمار ایران، شاخصی ویژه برای محاسبه «هزینه ماهانه تأمین سبد غذایی مطلوب» توسعه داده است که نشان می‌دهد در تیر ماه سال جاری این هزینه برای هر خانوار از رقم ۱۱ میلیون تومان عبور کرده است.
سبد پیشنهادی اکوایران مشتمل بر ۱۳ گروه کالایی است که با هدف پوشش نیازهای تغذیه‌ای با حداقل هزینه طراحی شده است. برای کاهش هزینه‌ها، اقلام اقتصادی‌تر و پرمصرف‌تر همچون برنج وارداتی و حبوباتی مانند عدس و لپه در اولویت قرار گرفته‌اند. گرچه این سبد می‌تواند با اقلام مغذی‌تر تکمیل شود، اما در راستای حفظ حداقلی بودن هزینه‌ها، چنین توسعه‌ای مدنظر قرار نگرفته است. بنابراین سبد اکوایران به لحاظ اقلام جزئی تفاوت‌هایی با سبد انستیتو تغذیه دارد. برای مثال، در سبد انستیتو گروه لبنیات و مقدار مصرف مطلوب آن ذکر شده در حالی که اکوایران لبنیات را به «شیر»، «ماست»، «پنیر» و «کره» تقسیم کرده و حجم مورد نیاز برای مصرف ماهانه لبنیات را بین این ۴ مورد به شکل مساوی تقسیم کرده است.
تفاوت این سبد با «سبد شاخص قیمت مصرف‌کننده» مرکز آمار در دو بعد است: تمرکز بر تأمین حداقل نیازهای غذایی فردی و تفاوت در روند نوسانات قیمتی نسبت به تورم عمومی. این ویژگی‌ها، سبد غذایی اکوایران را به معیاری مستقل برای سنجش فشار اقتصادی بر تغذیه خانوارها تبدیل می‌کند.
جزئیات حداقل هزینه سبد خوراکی خانوار در تیر ۱۴۰۴
براساس محاسبات اکوایران و بر اساس گزارش «متوسط قیمت خوراکی‌های منتخب در مناطق شهری» مرکز آمار، در تیر امسال تهیه لبنیات برای یک خانوار بیش از ۳ میلیون تومان هزینه داشته است. بر اساس آن چه که قبلا اشاره شد، اکوایران، گروه لبنیات در جدول انستیتو تغذیه را به ۴ نوع کالای لبنی پرمصرف تقسیم کرده است. بر اساس این تقسیم‌بندی، هر فرد باید ۴.۵ لیتر شیر، ۳ کیلوگرم ماست، ۷۵۰ گرم پنیر و ۷۵۰ گرم کره در طول یک ماه مصرف کند. حال اگر این مقادیر براساس اندازه خانوار مورد بررسی قرار دهیم، هزینه تامین دو مورد اول به ترتیب ۷۱۰ هزار تومان و حدود ۶۹۲ هزار تومان بوده است. مبلغ مورد نیاز برای تامین پنیر و کره به مقدار اشاره شده نیز به ترتیب ۴۵۲ هزار تومان و یک میلیون و ۴۷۴ هزار تومان است. بنابراین از بین کالاهای لبنی مختلف، همچنان بیشترین هزینه به «کره» اختصاص دارد.
اما لبنیات تنها گروه خوراکی نبوده که در تیرماه شاهد افزایش قیمت بوده و سهم بالایی از مخارج خوراکی را به خود اختصاص داده است؛ گوشت، میوه‌جات و برنج نیز نقش مهمی در تورم خوراکی ماه گذشته ایفا کرده‌اند.
براساس مقادیر توصیه شده، هر فرد باید در ماه ۲ کیلو و ۱۰۰ گرم برنج مصرف کند. اگر مبنا برنج خارجی درجه یک باشد، هزینه تامین این بخش از خوراک هر در مقیاس خانوار در تیر سال جاری به ۶۱۰ هزار تومان رسیده است. گوشت گاو یا گوساله نیز برای هر خانوار یک میلیون و ۸۱۰ هزار تومان هزینه ایجاد کرده است. از طرفی، هر خانوار برای تامین حداقلی از میوه‌جات که پرتقال و سیب هستند باید به ترتیب ۷۰۷ هزار تومان و ۹۴۵ هزار تومان هزینه کند.
با توجه به مقادیری که گفته شد، هر خانوار در تیر امسال برای تهیه این سبد خوراکی باید ۱۱ میلیون و ۱۰۵ هزار و ۷۰۴ تومان هزینه کند.
این رقم نسبت به خردادماه ۵.۳ درصد و نسبت به تیر سال گذشته ۵۷.۴ درصد رشد کرده است. بالاتر بودن رشد ماهانه قیمت این سبد نسبت به تورم ماهانه کل کشور (۳.۵ درصد) نشان می‌دهد که سرعت افزایش قیمت اقلام خوراکی اساسی و ضروری برای یک خانوار از سرعت افزایش قیمت کل اقلام سبد مصرف یک خانوار بالاتر بوده است. همچنین با اینکه تورم نقطه به نقطه تیرماه سال جاری بالاتر از ۴۰ درصد و معادل ۴۱.۲ درصد برآورد شده اما تورم حداقل هزینه سبد خوراک خانوارها در همین مدت بیش از ۵۷ درصد افزایش داشته است. از طرف دیگر حداقل حقوق تصویب شده در سال جاری برابر با ۱۰ میلیون و ۳۹۰ هزار تومان بوده که اگر در خانواری تنها یک نفر مشغول به کار باشد، تامین خوراک مورد نیاز توسط یک فرد حداقل‌بگیر تقریبا ناممکن است. چرا که تامین سبد حداقل خوراک یک خانوار بیش از ۱۱ میلیون تومان هزینه در بر دارد.
