اوج عملکرد مغز انسان در چند سالگی است؟

ممکن است که شما با گذر زمان احساس کنید که از دوران اوج زندگی خود فاصله گرفته‌اید. اما جای نگرانی نیست؛ زیرا یک پژوهش تازه نشان می‌دهد که شاید بهترین روزهای شما هنوز در انتظارتان باشد.

دانشمندان در کشور استرالیا می‌گویند که عملکرد کلی مغز در واقع بین ۵۵ تا ۶۰ سالگی به اوج خود می‌رسد. افراد در این محدوده سنی می‌توانند در بهترین وضعیت برای انجام کارهای پیچیده حل مسئله و ایفای نقش‌های رهبری ارشد در محیط کار قرار گیرند. نویسنده این پژوهش، پروفسور جیلز ژینیاک، استاد روانشناسی در دانشگاه وسترن استرالیا، اظهار داشت:

پس از گذر از سنین جوانی، ممکن است که ترس از افزایش سن به سراغتان بیاید. اما تحقیقات ما دلیلی بسیار خوب برای امیدواری را نشان می‌دهند. برای بسیاری از ما، اوج عملکرد روانشناختی کلی در واقع بین ۵۵ تا ۶۰ سالگی است. شاید زمان آن رسیده که دیگر به میانسالی به چشم یک شمارش معکوس نگاه نکنیم و آن را به‌عنوان یک قله ببینیم.

مطالعات پیشین حاکی از آن است که انسان‌ها در اواسط ۲۰ سالگی تا اوایل ۳۰ سالگی به اوج آمادگی بدنی می‌رسند؛ به همین علت ورزشکاران دوران حرفه‌ای نسبتاً کوتاهی دارند. اما در مورد اوج توانایی‌های شناختی، وضعیت به این روشنی نیست.

در مرور تحقیقات گذشته، تیم پژوهشی ۱۶ ویژگی اصلی شناختی و مرتبط با شخصیت را شناسایی کرد که همگی دارای «مسیرهای تغییر سنی کاملاً مستندشده» هستند. این ۱۶ ویژگی شامل استدلال اخلاقی، حافظه، سرعت پردازش، دانش و هوش هیجانی بودند. آنها همچنین شامل ویژگی‌های معروف به «پنج عامل بزرگ» شخصیت یعنی برون‌گرایی، ثبات هیجانی، وظیفه‌شناسی، گشودگی به تجربه و توافق‌پذیری می‌شدند. پروفسور ژینیاک در مقاله‌ای در نشریه The Conversation توضیح داده است:

با استانداردسازی این مطالعات روی یک مقیاس مشترک، توانستیم مقایسه‌های مستقیمی انجام دهیم و چگونگی تحول هر ویژگی را در طول عمر ترسیم کنیم.

به گفته این محقق، زمانی که مسیرهای سنی هر ۱۶ بُعد را با هم ترکیب کردند؛ یک «الگوی شگفت‌انگیز» پدیدار شد.

عملکرد کلی ذهنی بین ۵۵ تا ۶۰ سالگی به اوج خود رسید و پس از آن از حدود ۶۵ سالگی شروع به کاهش کرد. این کاهش پس از ۷۵ سالگی بارزتر شد که نشان می‌دهد کم شدن عملکرد در سنین بالا، پس از شروع می‌تواند شتاب بگیرد.

چندین مورد از ویژگی‌های مورد اندازه‌گیری در سنین بسیار بالاتری به اوج می‌رسند، از جمله وظیفه‌شناسی (اوج در حدود ۶۵ سالگی) و ثبات هیجانی (حدود ۷۵ سالگی). ویژگی‌هایی که کمتر در مورد آنها صحبت شده، مانند استدلال اخلاقی نیز به نظر می‌رسد که در سنین بالاتر، حدود ۷۰ سالگی و پس از آن، به نقطه اوج می‌رسند.

اگرچه عملکرد کلی ذهنی پس از ۷۵ سالگی افت قابل ملاحظه‌ای می‌کند، اما توانایی مقاومت در برابر سوگیری‌های شناختی، میان‌برهای ذهنی که ممکن است منجر به تصمیمات غیرمنطقی شوند، می‌تواند تا اواخر دهه ۷۰ و حتی ۸۰ زندگی نیز به بهبود ادامه دهد.

این یافته‌ها که در نشریه Intelligence منتشر شده‌اند، می‌توانند دلیل متصدی بودن بسیاری از نقش‌های رهبری تجاری چالش‌برانگیز توسط افراد در دهه‌های پنجاه و شصت زندگی‌شان را توضیح دهند. بهترین افراد برای نقش‌های رهبری، قضاوت یا اجرایی با ریسک بالا، احتمالاً بین ۵۵ تا ۶۰ سال سن دارند و بعید است که کمتر از ۴۰ یا بیشتر از ۶۵ سال داشته باشند.

با این وجود، افراد مسن‌تر پس از دست دادن شغل، برای بازگشت به بازار کار با دشواری‌های بیشتری روبرو می‌شوند، شاید به این دلیل که کارفرمایان تصور می‌کنند آنها به زودی بازنشسته خواهند شد.

اگرچه بسیاری از مطالعات بر کاهش توانایی‌های شناختی سیال در اوایل بزرگسالی تأکید دارند، یافته‌های ما نشان می‌دهد که با در نظر گرفتن ویژگی‌های انطباقی گسترده‌تر، حداکثر ظرفیت عملکردی انسان در میانسالی است. این موضوع بسیاری از پیش‌فرض‌های متداول درباره سن و توانایی را به چالش می‌کشد و نشان می‌دهد که میانسالی ممکن است نقطه اوج واقعی آمادگی روانی برای نقش‌های پیچیده باشد.

به طور کلی، محققان بر تفاوت میان «هوش سیال» و «هوش متبلور» توافق دارند؛ مفاهیمی که در سال ۱۹۴۳ توسط روانشناس اهل بیرمنگام، ریموند کاتل، معرفی شدند. هوش سیال که به عنوان «قدرت پردازش خام» توصیف می‌شود، توانایی پردازش سریع اطلاعات و حل مسئله است، در حالی که هوش متبلور از طریق تجربیات و یادگیری قبلی کسب می‌شود.

هوش سیال معمولاً در دهه بیست سالگی به اوج می‌رسد، در حالی که هوش متبلور با افزایش سن و کسب تجربه بیشتر، افزایش پیدا می‌کند. پروفسور ژینیاک اظهار داشت:

وقتی فراتر از قدرت پردازش خام را در نظر می‌گیریم، تصویر متفاوتی آشکار می‌شود. ارزیابی‌ها باید به جای مفروضات مبتنی بر سن، بر توانایی‌ها و ویژگی‌های واقعی افراد متمرکز شوند.