حضور مهاجران افغان در ایران طی سال‌های گذشته به یکی از موضوعات مهم اجتماعی و اقتصادی تبدیل شده که چالش‌های جدی برای کشور به همراه داشته است.
هرچند افغانستان کشوری با پیشینه و ظرفیت‌های فراوان است، اما بسیاری از اتباع افغان ترجیح داده‌اند در ایران بمانند، موضوعی که پیامدهای متعددی به دنبال داشته است.
اولاً، باید توجه داشت که افغانستان پس از سال‌ها جنگ و ناامنی در حال بازسازی است و شرایط زندگی در بسیاری مناطق این کشور بهبود یافته است. دولت افغانستان تلاش می‌کند امکانات بهتری برای شهروندان خود فراهم کند تا مهاجران بتوانند به وطن بازگردند و در پیشرفت کشورشان سهیم باشند. با این حال، برخی افغان‌ها در ایران باقی می‌مانند و به شدت رشد جمعیت دارند، موضوعی که فشار مضاعفی بر منابع و زیرساخت‌های ایران وارد می‌کند.
دوم اینکه، حضور گسترده افغان‌ها در بازار کار ایران، مشکلاتی را ایجاد کرده است. بسیاری از مهاجران، جایگزین نیروی کار ایرانی شده‌اند و در برخی بخش‌ها شغل‌های ایرانی‌ها را گرفته‌اند؛ به ویژه در مشاغل ساده و خدماتی که امکان اشتغال برای جوانان ایرانی را کاهش داده است. این مسئله به نارضایتی و نگرانی‌های اجتماعی دامن زده و به عنوان یکی از دلایل اصلی مخالفت‌ها با حضور طولانی‌مدت افغان‌ها مطرح شده است.
از سوی دیگر، موضوع امنیت نیز به شدت مورد توجه است. در سال‌های اخیر گزارش‌هایی منتشر شده که برخی پرونده‌های تجاوز و جرایم علیه شهروندان ایرانی، توسط برخی افراد مهاجر افغان صورت گرفته است. این پرونده‌ها اگرچه نمی‌توان تمامی مهاجران را متهم کرد، اما باعث شده نگاه منفی نسبت به افغان‌ها در میان مردم افزایش یابد و حساسیت‌ها نسبت به حضور آن‌ها بیشتر شود.
همچنین در جریان جنگ اخیر با رژیم صهیونیستی، مواردی از جاسوسی و همکاری برخی افراد افغان با دشمنان کشور گزارش شده که این مسئله نگرانی‌های امنیتی را تشدید کرده است. در شرایطی که کشور در معرض تهدید و حمله است، حفظ امنیت داخلی اهمیت ویژه‌ای دارد و لزوم بازنگری در سیاست‌های حضور مهاجران را برجسته می‌کند.
در مجموع، حضور طولانی‌مدت و غیرقانونی افغان‌ها در ایران نه تنها بار سنگینی بر اقتصاد، امنیت و جامعه کشور وارد کرده، بلکه به نوعی باعث کند شدن روند بازگشت آنان به کشور خود شده است. افغانستان در حال پیشرفت است و بهترین مسیر برای مهاجران افغان، بازگشت به وطن و همکاری در ساخت آینده‌ای روشن برای کشورشان است.
بنابراین، با توجه به بهبود نسبی وضعیت در افغانستان، ضرورت بازگشت مهاجران افغان به کشور خود بیش از پیش احساس می‌شود تا منابع کشور میزبان ایران کمتر تحت فشار قرار گیرد و مهاجران فرصت زندگی بهتر و موثر در سرزمین خود را داشته باشند.
