چه عواملی دعوای املاک را مالی یا غیرمالی می‌کند؟
ملاک تعیین مالی یا غیرمالی بودن دعوای املاک به عواملی همچون موضوع دعوا، ارزش مالی مورد نظر و نوع درخواست‌های طرفین بستگی دارد.
اداره کل حقوقی قوه قضاییه در نظریه مشورتی جدیدی با شماره ۱۰۶۴/۱۴۰۳/۷ مورخ ۱۹ فروردین ۱۴۰۴، اعلام کرد که دعوای بطلان معامله مال غیرمنقول و ابطال اسناد مرتبط با آن (اعم از اسناد رسمی یا عادی) در زمره دعاوی غیرمالی محسوب می‌شود.
این نظریه در پاسخ به استعلامی درباره منقول یا غیرمنقول بودن این نوع دعاوی و نحوه محاسبه هزینه دادرسی آن‌ها صادر شده است. در متن استعلام، پرسیده شده بود که آیا چنین دعاوی مالی محسوب می‌شوند یا غیرمالی، و در صورت مالی بودن، معیار تعیین هزینه دادرسی چه خواهد بود: تقویم خواهان یا ارزش معاملاتی مال مورد دعوا؟
در پاسخ، اداره حقوقی قوه قضاییه تأکید کرده است که ملاک تمایز دعاوی مالی و غیرمالی، بررسی نتیجه مستقیم حاصل از دعواست. اگر دعوا به‌طور مستقیم دارای اثر مالی برای خواهان باشد، مالی محسوب می‌شود و در غیر این صورت، غیرمالی است.
بر همین اساس، اداره حقوقی اعلام کرده است که صرف ابطال سند معامله‌ای که برخلاف مقررات تنظیم شده یا دارای ایرادهای اساسی بوده است، برای خواهان اثر مالی مستقیم ندارد، بنابراین دعوا در این مورد ماهیت غیرمالی دارد.
جزئیات نظریه
شماره نظریه : 7/۱۴۰۳/۱۰۶۴
شماره پرونده : 1403-۱۲۷-۱۰۶۴ح
تاریخ نظریه : 1404/۰۱/۱۹
استعلام :
آیا دعوای اعلام بطلان معامله مال غیر منقول و ابطال اسناد مربوط به معامله مال غیر منقول؛ اعم از اسناد عادی و رسمی، جزو دعاوی مالی منقول محسوب می‌شود و یا آن‌که در زمره دعاوی مالی غیر منقول است؟ هزینه دادرسی این قسم از دعاوی به چه میزان است و معیار پرداخت آن (تقویم اعلامی خواهان یا ارزش معاملاتی مال غیر منقول) کدام است؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه :
۱- تمیز دعاوی مالی و غیرمالی از یکدیگر ممکن است با بررسی آثار و نتایج حاصله از آن صورت پذیرد. چنانچه نتیجه مستقیم حاصل از دعوا آثار مالی داشته باشد، دعوای مطروحه مالی و در غیر این صورت غیرمالی است. بر این اساس، دعوا به خواسته صدور حکم بر ابطال معامله و یا ابطال سند مربوط به معامله مال غیر منقول (اعم از عادی و رسمی) جنبه مالی ندارد؛ زیر- تمیز دعاوی مالی و غیرمالی از یکدیگر ممکن است با بررسی آثار و نتایج حاصله از آن صورت پذیرد. چنانچه نتیجه مستقیم حاصل از دعوا آثار مالی داشته باشد، دعوای مطروحه مالی و در غیر این صورت غیرمالی است. بر این اساس، دعوا به خواسته صدور حکم بر ابطال معامله و یا ابطال سند مربوط به معامله مال غیر منقول (اعم از عادی و رسمی) جنبه مالی ندارد؛ زیرا صرف ابطال سندی که بر خلاف مقررات یا به صورت جعلی تنظیم شده و یا اعمال حقوقی موضوع آن به دلیل فقدان شرایط و ارکان اساسی باطل بوده است، نتیجه مالی برای خواهان ندارد. ۲- با توجه به مراتب پیش‌گفته، هزینه دادرسی دعوای فرض سؤال (اعلام بطلان معامله مال غیر منقول و ابطال اسناد مربوط به این معامله) وفق عمومات حاکم بر هزینه دادرسی دعاوی غیر مالی محاسبه و اخذ می‌شود. ا صرف ابطال سندی که بر خلاف مقررات یا به صورت جعلی تنظیم شده و یا اعمال حقوقی موضوع آن به دلیل فقدان شرایط و ارکان اساسی باطل بوده است، نتیجه مالی برای خواهان ندارد. ۲- با توجه به مراتب پیش‌گفته، هزینه دادرسی دعوای فرض سؤال (اعلام بطلان معامله مال غیر منقول و ابطال اسناد مربوط به این معامله) وفق عمومات حاکم بر هزینه دادرسی دعاوی غیر مالی محاسبه و اخذ می‌شود.