در شرایطی که فشار اقتصادی، رشد افسارگسیخته قیمت مسکن و افزایش اجاره‌بها، معیشت مستأجران را تحت تأثیر قرار داده است، دولت در سال ۱۴۰۴ نیز طرح پرداخت وام ودیعه مسکن را تمدید کرده است؛ اما آیا این وام واقعاً می‌تواند باری از دوش مستأجران بردارد یا خود به چالشی جدید برای آن‌ها بدل خواهد شد؟
به گزارش صفحه فردا، تأمین مسکن به‌ویژه در کلانشهرها یکی از چالش‌های مهم خانوارهای ایرانی است. افزایش قیمت‌ها و محدود شدن قدرت خرید، شرایطی را رقم زده که وام ودیعه مسکن به عنوان یکی از معدود ابزارهای حمایتی دولت برای مستأجران معرفی شده است. با اعلام جزئیات این وام در سال ۱۴۰۴، حالا بسیاری از مستأجران به دنبال اطلاع از شرایط و نحوه ثبت‌نام و دریافت آن هستند. این گزارش به بررسی مهم‌ترین نکات، مزایا و موانع دریافت وام ودیعه مسکن در سال جاری می‌پردازد.
جزئیات مبلغ وام بر اساس شهر محل سکونت
بر اساس مصوبه شورای پول و اعتبار، مبلغ وام ودیعه مسکن در سال ۱۴۰۴ متناسب با محل سکونت متقاضیان تعیین شده است. ساکنان تهران می‌توانند تا سقف ۳۰۰ میلیون تومان وام دریافت کنند. در دیگر کلانشهرها این مبلغ به ۲۲۵ میلیون تومان می‌رسد و در سایر شهرهای بالای ۲۰۰ هزار نفر جمعیت، رقم وام ۱۵۰ میلیون تومان خواهد بود. تفاوت قابل توجه این مبالغ نشان می‌دهد که دولت سعی کرده فشار هزینه‌های اجاره در مناطق مختلف را لحاظ کند.
چه کسانی مشمول وام می‌شوند؟
وام ودیعه مسکن ۱۴۰۴ به افراد خاصی تعلق می‌گیرد که در اولویت حمایت‌های دولتی هستند. زنان سرپرست خانوار، کارگران، حقوق‌بگیران، بازنشستگان و مستمری‌بگیران در اولویت قرار دارند. همچنین خانوارهای پنج نفره، زوج‌های تازه‌ازدواج‌کرده و افرادی که برای نخستین بار خانه می‌خرند، از دیگر مشمولان این طرح هستند. با این حال مردان مجرد، حتی اگر مستأجر باشند، از دریافت این وام محروم‌اند، مگر در موارد استثنایی مانند نخبگان علمی یا معلولان با تأیید سازمان بهزیستی.
نحوه ثبت‌نام و مراحل اداری
متقاضیان باید به سامانه جامع طرح‌های حمایتی مسکن به نشانی saman.mrud.ir مراجعه کرده و با وارد کردن اطلاعات هویتی، مراحل ثبت‌نام را تکمیل کنند. پس از وارد کردن مشخصات فردی و اطلاعات خانواده، تأییدیه‌ای برای متقاضی ارسال می‌شود که مرحله اول ثبت‌نام را نهایی می‌کند. در ادامه، متقاضی باید به بانک معرفی‌شده مراجعه کرده و مدارک مورد نیاز را ارائه دهد.
مدارک مورد نیاز برای دریافت وام
از مهم‌ترین مدارک لازم برای دریافت وام ودیعه مسکن، اجاره‌نامه رسمی دارای کد رهگیری است. متقاضی باید صاحب‌قرارداد اجاره‌نامه باشد و محل سکونت وی باید با شهری که وام در آن دریافت می‌شود، هم‌خوانی داشته باشد. مدارک هویتی نظیر کارت ملی و شناسنامه، اثبات تاهل یا سرپرست خانوار بودن، و پنج سال سکونت در همان شهر نیز الزامی است. همچنین متقاضیان نباید از سال ۱۳۸۴ به بعد، مالک ملک مسکونی بوده باشند و نباید وام جاری بخش مسکن داشته باشند.
شرایط ویژه برای نهادهای حمایتی
برای افراد تحت پوشش نهادهایی مانند کمیته امداد و بهزیستی، شرایط ساده‌تر است. ضمانت این افراد توسط خود نهادهای حمایتی صورت می‌گیرد و نیازی به ارائه مدارک پیچیده و ضامن‌های بانکی ندارند. این تسهیل‌گری می‌تواند نقش مهمی در دسترسی بهتر اقشار آسیب‌پذیر به تسهیلات ایفا کند.
سود و اقساط وام؛ چالش جدی متقاضیان
وام ودیعه مسکن ۱۴۰۴ با سود ۲۳ درصدی و بازپرداخت ۵ ساله اعطا می‌شود. بر این اساس، متقاضی تهرانی برای وام ۳۰۰ میلیون تومانی باید ماهانه حدود ۸ میلیون و ۴۵۷ هزار تومان قسط پرداخت کند. در سایر کلانشهرها این مبلغ به حدود ۶ میلیون و ۳۴۳ هزار تومان و در دیگر شهرها به بیش از ۴ میلیون و ۲۲۸ هزار تومان در ماه می‌رسد. بررسی این ارقام نشان می‌دهد که اقساط بالا، ممکن است خود به فشاری جدید برای مستأجران تبدیل شود، به‌ویژه برای گروه‌های کم‌درآمدی که این وام قرار است به آن‌ها کمک کند.
مسائل قانونی و تناقضات اجرایی
گرچه طبق بخشنامه بانک مرکزی، ارائه کارت پایان خدمت برای دریافت وام الزامی نیست، اما گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد که برخی بانک‌ها بدون این کارت، مدارک متقاضی را نمی‌پذیرند. این تناقض میان دستورالعمل قانونی و عملکرد بانکی، موجب سردرگمی متقاضیان شده است. همچنین در برخی موارد، بانک‌ها همچنان شرط مسدودسازی بخشی از وام یا سپرده را مطرح می‌کنند که خلاف مصوبه رسمی بانک مرکزی است.
نکات مهم در خصوص اجاره‌نامه و شرایط محل سکونت
یکی از شروط مهم برای تأیید درخواست وام، تطابق اجاره‌نامه با محل سکونت و مبلغ ودیعه مندرج در قرارداد است. اگر مبلغ ودیعه اجاره‌نامه کمتر از مبلغ وام درخواستی باشد، درخواست رد خواهد شد. همچنین متقاضی باید ثابت کند حداقل ۵ سال در شهر مورد نظر سکونت داشته است. این شرط برای جلوگیری از سوءاستفاده از منابع حمایتی اعمال می‌شود، اما ممکن است برای برخی متقاضیان که به‌تازگی مهاجرت کرده‌اند، محدودیت ایجاد کند.
وام برای چه کسانی نیست؟
به‌طور مشخص مردان مجرد (به‌جز نخبگان و معلولان معرفی‌شده)، مالکان ملک از سال ۸۴ به بعد، کسانی که وام مسکن جاری دارند و افرادی که نتوانند مدارک خود را ظرف دو هفته پس از معرفی به بانک تکمیل کنند، از دریافت این تسهیلات محروم‌اند. همچنین انتقال وام از یک شهر به شهر دیگر نیازمند مجوز دو بانک (مبدا و مقصد) است که روندی زمان‌بر و دشوار دارد.
وام ودیعه مسکن ۱۴۰۴، در نگاه اول، گامی در جهت حمایت از اقشار مستأجر و آسیب‌پذیر جامعه به نظر می‌رسد؛ اما واقعیت میدانی چیز دیگری است. اقساط بالا، نرخ سود سنگین، تناقض‌های اجرایی و بروکراسی طاقت‌فرسا، این تسهیلات را برای بسیاری از متقاضیان به فرصتی دور از دسترس بدل کرده است. اگرچه نیت قانون‌گذار حمایت از مستأجران است، اما تا زمانی که تناقض‌ها و مشکلات اجرایی برطرف نشود، این وام بیشتر شبیه نسخه‌ای است که حال بیمار را بهتر نمی‌کند.
