خبر مهم درباره یارانه | رقم یارانه نقدی میلیونی می‌شود؟
حذف یارانه نقدی سه میلیون نفر از دهک‌های بالای درآمدی در کنار وعده افزایش حمایت از اقشار ضعیف، بحث اصلاح مبلغ یارانه‌ها را به کانون توجه برده است؛ آیا یارانه نقدی سال ۱۴۰۴ به رقم میلیونی می‌رسد؟
حذف یارانه سه میلیون نفر از دهک‌های بالای درآمدی و همچنین وعده دولت برای تقویت حمایت از اقشار ضعیف‌تر، بار دیگر موضوع یارانه‌های نقدی را به کانون توجه تبدیل کرده است.
آلبرت بغزیان، اقتصاددان و استاد دانشگاه تهران، معتقد است که یارانه نقدی فعلی با مبلغ ۳۰۰ هزار تومان عملاً ارزش واقعی خود را از دست داده و برای جبران هزینه‌های زندگی مردم در سال ۱۴۰۴، لازم است مبلغی نزدیک به یک میلیون و دویست هزار تومان به هر فرد پرداخت شود. اما آیا چنین پیشنهادی عملی است؟ و دولت چه راهکاری برای توزیع عادلانه یارانه‌ها خواهد داشت؟ این گزارش به بررسی زوایای سیاست یارانه‌ای و پیشنهادهای مطرح‌شده برای اصلاح آن می‌پردازد.
بر اساس گزارش ایلنا، در هفته‌های اخیر حذف یارانه برخی خانواده‌های پردرآمد واکنش‌های متعددی را به دنبال داشته است. دولت اعلام کرده که مبالغ صرفه‌جویی‌شده ناشی از این اقدام، به نفع دهک‌های کم‌درآمد هزینه خواهد شد. اما ادامه تورم و کسری بودجه، تحقق این وعده‌های دولت را با چالش‌هایی روبه‌رو کرده است. کارشناسان اقتصادی و فعالان حوزه کارگری نیز تأکید دارند که این منابع آزادشده باید به دست اقشار ضعیف برسد، در غیر این صورت اهداف طرح محقق نخواهد شد.
تجدید نظر در هدفمندسازی یارانه‌ها
آلبرت بغزیان درباره ضرورت اصلاح یارانه‌ها توضیح می‌دهد: «زمانی که یارانه نقدی برای اولین بار اجرایی شد، دو پرسش اساسی وجود داشت؛ اولین پرسش این بود که چه کسانی مشمول دریافت یارانه شوند و دوم اینکه چه مقدار یارانه به هر فرد تعلق گیرد.» او اضافه می‌کند: «اما دولت وقت با کنار گذاشتن این پرسش‌ها، تصمیم گرفت یارانه را به‌طور یکسان به همه افراد پرداخت کند، بدون آنکه معیار مشخصی برای عدالت در توزیع یارانه تعریف شود.»
بغزیان اشاره می‌کند که تجربه کشورهای دیگر نشان داده است یارانه نقدی چندان مؤثر نیست و بهتر است حمایت‌ها به شکل یارانه کالایی یا تخفیف در کالاهای اساسی اعمال شود. او می‌گوید: «اگر در سال ۱۳۸۸ به‌جای پرداخت پول نقد، به هر خانواده به ازای هر نفر یک کیلو گوشت داده می‌شد، امروز ارزش حمایتی این اقدام معادل سه میلیون تومان بود و اثرگذاری واقعی خود را حفظ می‌کرد.»
کاهش ارزش یارانه‌ها با گذشت زمان
این اقتصاددان کلان بر این موضوع تأکید دارد که پرداخت نقدی به مرور باعث افت ارزش واقعی یارانه‌ها شده است. او ادامه می‌دهد: «یارانه ۴۵ هزار تومانی در زمان خود آن‌قدر بی‌ارزش شد که افراد از آن برای خرید شارژ تلفن همراه یا حتی سیگار استفاده می‌کردند. خطر مشابه امروز نیز برای یارانه ۳۰۰ هزار تومانی وجود دارد؛ چرا که مردم دیگر نمی‌توانند با این مبلغ نیازهای اساسی خود را تأمین کنند.» بغزیان اشاره دارد که این موضوع دوباره سه پرسش اصلی را مطرح می‌کند: یارانه به چه کسانی باید داده شود؟ چه مبلغی مناسب خواهد بود؟ و به چه شیوه‌ای باید پرداخت شود؟
او می‌گوید: «زمانی که طرح هدفمندی آغاز شد، امکانات آماری و فناوری در کشور ناقص بود و نمی‌شد افراد را به‌صورت دقیق شناسایی کرد. اما امروزه با پیشرفت سامانه‌های اطلاعاتی، امکان شناسایی بهتر دهک‌ها و اجرای سیاست‌های هدفمند فراهم شده است.»
چالش در تعیین مبلغ ایده‌آل یارانه
بغزیان می‌افزاید: «اگرچه ممکن است برخی افراد معتقد باشند یارانه حق همه ایرانیان است و باید برابر پرداخت شود، اما این طرز فکر امروز کمتر طرفدار دارد. معیارهایی مثل میزان تراکنش‌های بانکی، نوع خودرو یا درآمد اجاره‌ای، اکنون به شاخص‌های استحقاق دریافت یارانه تبدیل شده‌اند.» او ادامه می‌دهد: «حتی اگر دهک‌های پایین شناسایی شوند، پرسش کلیدی این است: چه مبلغی باید به آنها پرداخت شود تا واقعاً معیشتشان را پوشش دهد؟»
مشکلات یارانه نقدی در برابر تورم
به گفته بغزیان، در گذشته منطق پرداخت یارانه نقدی این بود که دولت بخشی از یارانه سوخت، نان، آب و دیگر کالاها را حذف کند و معادل آن مبلغی را نقدی به مردم بدهد. اما اکنون با کاهش قدرت خرید، این توجیه اقتصادی دیگر وجود ندارد. او می‌گوید: «شرط موفقیت این طرح مهار تورم بود؛ چرا که افزایش قیمت‌ها ارزش یارانه نقدی را بی‌اثر می‌کند و فشار تورمی بر اقشار ضعیف‌تر جامعه بسیار شدید خواهد بود.»
پیشنهاد یارانه به‌صورت کالایی
بغزیان پیشنهاد می‌دهد که یارانه به جای پرداخت نقدی، به صورت کالاهای اساسی ارائه شود تا اثرگذاری بیشتری داشته باشد. او می‌گوید: «اگر مبلغ امروز یارانه نقدی بر اساس ارزش یارانه سال‌های پیش محاسبه شود، رقمی حدود یک میلیون و دویست هزار تومان لازم خواهد بود.» علاوه بر این، به اعتقاد او، استمرار تورم و عدم تثبیت قیمت‌ها، باعث فشار بیشتر به اقشار کم‌درآمد شده است.
تنظیم یارانه متناسب با شرایط اقتصادی
این اقتصاددان توصیه می‌کند که دولت باید علاوه بر افزایش یارانه‌ها بر اساس نرخ تورم، شرایط اقتصادی کشور را اصلاح کند تا نیاز به یارانه نقدی کاهش یابد. او تأکید می‌کند که پرداخت یارانه به صورت کالا، انگیزه دولت برای مهار قیمت‌ها و کنترل تورم را افزایش خواهد داد.
بغزیان در پایان خاطرنشان می‌کند که حذف یارانه دهک‌های بالا و تخصیص بیشتر به گروه‌های کم‌درآمد، تنها زمانی قابل قبول است که مبلغ پرداختی به این افراد بتواند معیشت آنها را تقویت کند و تأثیر واقعی بر زندگی‌شان داشته باشد. یارانه ۳۰۰ هزار تومانی برای بسیاری از اقشار ضعیف جامعه تنها یک کمک جزئی است و نمی‌تواند نقش مؤثری را ایفا کند.
